راه ناهموار بورس پسته

پروین میرزاحسینی – بورس پسته پس از دو سال‌ مجددا مهرماه امسال کارش را آغاز کرد. پیش از این در سال 96 وقتی برای اولین بار پسته وارد بورس شد تنها 100 تن پسته خرید و فروش شد و کشاورزان اقبال چندانی به آن نشان ندادند. انبارهای بورس در حال حاضر در سه شهر کشور فعال شده و تاکنون بیش از هزار تن پسته در بورس خرید و فروش شده است. اما آن‌طور که انتظار می‌رفت بورس باز هم از سوی کشاورزان چندان مورد اقبال قرار نگرفته است. عضو هیات امنای انجمن پسته ایران و مدیر بورس کشور یکی از دلایل این کم اقبالی را عدم آگاهی کشاورزان می‌داند و در مقابل کشاورزان می‌گویند ابهاماتی برای آن‌ها وجود دارد که تاکنون برطرف نشده است.

دلالان اجازه نمی‌دهند کشاورزان وارد بورس شوند
به گزارش فردای کرمان، مظفر محمدی عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار کشور با بیان این‌که در حال حاضر در شهرهای سیرجان، زرند و مشهد سه انبار بورس راه‌اندازی شده، گفت: «این هفته دو انبار دیگر هم راه‌اندازی خواهد شد».
وی در پاسخ به این سوال که استقبال کشاورزان از بورس چگونه بوده، توضیح داد: «استقبال کشاورزان زیاد نبوده اما امسال نسبت به دو سال قبل تفاوت زیادی وجود دارد و تاکنون بیش از هزار تن پسته در بورس از طریق گواهی سپرده خرید و فروش شده است».
عضو هیات امنای انجمن پسته ایران افزود: «دو سال قبل میزان خرید و فروش پسته در بورس به 100 تن هم نرسید اما الان این میزان بیش از هزار تن است».
وی با بیان این‌که انتظار داشتیم کشاورزان بیشتر از این موضوع استقبال کنند، گفت: «البته هنوز کشاورزان آگاهی چندانی ندارند و باید به آن‌ها آگاهی داده شود».
محمدی خاطرنشان کرد: «عدم اطلاع کشاورزان از بورس بیشترین عاملی بوده که باعث شده پسته کمتر در بورس وارد شود».
وی با بیان این‌که بورس جای خوبی برای معاملات پسته است، ادامه داد: «صادرکنندگان به‌مرور دارند وارد بورس پسته می‌شوند و اگر این اتفاق رخ دهد کشاورزان هم بیشتر پسته‌ی خود را به بورس می‌فروشند».
عضو اتحادیه صادرکنندگان خشکبار کشور با اشاره به علت استقبال صادرکنندگان، توضیح داد: «کیفیت پسته‌ای که داخل بورس عرضه می‌شود بسیار خوب و برای صادرات مناسب است و ضمانت‌نامه‌هایی که انبارهای بورسی گذاشتند ضامن کیفیت پسته است که این مساله خیلی می‌تواند کمک کند».
وی بیان کرد: «استقبال صادرکنندگان سبب می‌شود کشاورزان در سال‌های آینده بیشتر به بورس مراجعه کنند».
محمدی درباره‌ی قیمت پسته در بورس، گفت: «نزدیک دو ماه است قیمت پسته‌ای که در بورس عرضه می‌شود دقیقا مانند قیمت بازار آزاد است و با قیمت بازار آزاد تغییر کرده، اوایل قیمت پسته در بورس مقداری بالاتر بود اما به مرور با قیمت بازار آزاد برابر شد».
وی یادآور شد: «اطلاع‌رسانی درباره‌ی بورس به کشاورزان انجام شده اما کسانی هستند که اجازه نمی‌دهند کشاورزان از بورس استقبال کنند، دلالانی که احساس می‌کنند ممکن است درآمدی که داشته‌اند کمتر شود اجازه نمی‌دهند کشاورزان به این سمت بیایند».

پسته شاخص یکسانی برای عرضه در بورس ندارد
احمد خانی، نماینده خانه کشاورز رفسنجان هرچند بورس را به‌طور کلی رد نمی‌کند اما می‌گوید کشاورزان برای سپردن محصول خود به بورس دغدغه‌هایی دارند که باید رفع شود.
خانی درباره‌ی استقبال کشاورزان رفسنجانی از بورس پسته گفت: «در رفسنجان اتاق بورس فعال نیست. شرکت پسته به‌صورت نمادین دفتری را اعلام کرد ولی جایی که انباری را مشخص کنند که تعهد داشته باشد پسته را تحویل بگیرد و به‌ فروش برساند در رفسنجان نیست».
وی با اشاره به اقدامات انجام شده درخصوص راه‌اندازی بورس افزود: «زحمات زیادی کشیده شده اما به نظر من به عنوان کشاورز و نماینده‌ی کشاورزان، بورس در بحث پسته بسیار سخت است که بتواند وارد شود زیرا پسته کالایی است که در واریته‌های مختلف کله‌قوچی، احمدآقایی، فندقی و اکبری ده‌ها موضوع دارد و مثل گندم، ذرت و امثال این‌ها نیست که بتوان در بورس آن را عرضه کرد».
نماینده خانه کشاورز رفسنجان با اشاره به برخی دغدغه‌های کشاورزان درباره‌ی بورس، توضیح داد: «یک موضوع که وجود دارد این است که وقتی کشاورز پسته‌اش را به بورس می‌برد با همه‌ی پسته‌ها مخلوط می‌شود یعنی دیگر پسته‌ی او نیست حالا اگر این پسته در بورس فروش نرفت و کشاورز خواست پسته‌ی خودش را برگرداند به هر دلیلی دیگر پسته‌ی او نیست».
وی ادامه داد: «ما جلسات مختلفی را برگزار کردیم اما بورس نتوانسته این موضوعات را حل کند و به همین دلیل نمی‌توان به بورس تکیه کرد».
خانی یادآور شد: «گاهی کشاورزی یک پسته عمده دارد که جدا عرضه می‌شود، یا با قیمت مناسب عرضه می‌شود و یا اگر فروخته نشد پسته برای خودش است، اما این‌که بخواهند انباری به عنوان انبار بورس در نظر بگیرند، مانند کاری که در زرند انجام شده، این‌ها پسته هر کسی را نمی‌توانند جداگانه نگهداری کنند و جداگانه هم به بورس عرضه کنند».
وی خاطرنشان کرد: «مرغوبیت پسته احمدآقایی 10 تا 15 هزار تومان می‌تواند فرق داشته باشد، از نظر رنگ، دهان بسته یا باز بودن و میزان اونس، این مسائلی است که سبب می‌شود نتوان پسته را در بورس عرضه کرد».
نماینده خانه کشاورز رفسنجان با بیان این‌که شاخص پسته خیلی پیچیده است، افزود: «من فکر می‌کنم بورس یک تعریف خاصی دارد و کالاهایی که شاخص یکسانی داشته باشند می‌توانند در بورس عرضه شوند، پسته شاخص یکسانی ندارد. پسته فندقی 30،32 می‌تواند پنج تا 10 هزار تومان تفاوت قیمت داشته باشد یعنی از نظر رؤیت، سفیدی، گرم مغزی که دارد متفاوت است».
وی اضافه کرد: «اگر من پسته‌ام را به بورس ببرم با همه‌ی پسته‌هایی که آن‌جا عرضه می‌شود یکسان خواهد بود و با آن‌ها مخلوط می‌شود».
خانی گفت: «در بورس برای پسته‌ی 32 دانه قیمت می‌گذارند اما کدام پسته‌ی 32 دانه؟ همان پسته‌ای که من بردم یا پسته‌ای که کشاورز دیگری آورده و داخل آن پسته‌ی زرد، دهان بسته، با مغز کمتر و ... نیز دارد».
وی بیان کرد: «آن‌چه که پسته در بورس عرضه می‌شود می‌تواند برای مشتری قاعده‌ی خوبی باشد زیرا در بورس دلالی نیست که پسته را بسازد و بفروشد، این را قبول دارم اما آیا برای فروشنده هم به همین شکل است؟ آیا در بورس برای پسته‌ی مرغوب‌تر و پسته‌ای با همان اونس و مرغوبیت پایین‌تر تفاوت قائل می‌شوند؟».
نماینده خانه کشاورز رفسنجان توضیح داد: «پسته احمدآقایی 28،30 در حال حاضر در بازار آزاد تا 10 هزار تومان تفاوت قیمت دارد زیرا عیار اونس را می‌سنجند. اما در بورس، مرغوبیت، رنگ و تمیزی پسته به حساب نمی‌آید. این‌ها همه مسائلی است که در بورس برای کشاورز در نظر گرفته نشده و نمی‌شود هم در نظر گرفت. نه این‌که نخواستند، نمی‌شود».
وی ادامه داد: «آن‌ها یک عیاری دارند می‌گویند پسته فندقی 30،32، الان این نوع پسته را در بازار داریم و برای آجیل 10 تا 15 هزار تومان تفاوت قیمت دارد با این‌که همه از نوع 30،32 است اما بر اساس این‌که آلوچه‌ای است، دهن‌باز است، رنگش سفید است و یا از هر 100 گرم چه میزان مغز به‌دست می‌آید قیمت آن فرق می‌کند که این مسائل اصلا در بورس برای کشاورز دیده نمی‌شود».
خانی خاطرنشان کرد: «قیمت‌گذاری نمی‌تواند دقیق باشد زیرا پارامترها و استانداردهای مختلفی در پسته است و ضمن این‌که وقتی کشاورز پسته را به انبار بورس تحویل می‌دهد دیگر پسته‌ی او نیست. فرض کنید که پسته دو ماه در بورس ماند و فروش نرفت و کشاورز بخواهد پسته را برگرداند؛ چه پسته‌ای را برمی‌گرداند؟ پسته‌ای که به کشاورز می‌دهند برای چه کسی است؟ آن‌ها می‌گویند پسته‌ی تو 30،32 بوده و این مقدار را ببر».
خبرنگار فردای کرمان گفت: «اما کشاورز می‌تواند مطمئن باشد که به پولش می‌رسد»؛ نماینده خانه کشاورز رفسنجان یادآور شد: «بله. آن که جای مطمئنی است. سوپاپ مطمئنی است که دیگر پسته دست دلال نمی‌افتد و سوخت نمی‌شود و خیال کشاورز راحت است که پولش برمی‌گردد و انبارداری آن هم راحت است، این‌ها همه خوب است و این‌ها را تایید می‌کنم اما این‌هایی که دغدغه‌ی کشاورزان است و به آن سمت‌وسو نمی‌رود اولین چیز این است که پسته در اختیار خودش نیست».
وی بیان کرد: «کشاورز امروز معطل است، بلافاصله پسته را به بازار می‌برد و تبدیل به پول می‌کند و به زخم کارش می‌زند اما در بورس هر زمان فروش رفت به پولش می‌رسد، پسته در اختیار خودش نیست که اگر امروز خواست کود بخرد و یا هزینه‌ی چاه و موتور را بدهد بتواند مقداری از پسته‌ی خود را حتی ارزان‌تر بفروشد تا کارش راه بیفتد».
خبرنگار فردای کرمان سوال کرد: «قبلا در شرکت پسته روال به این شکل نبود؟». خانی پاسخ داد: «شرکت پسته ابتدای سال که پسته را تحویل می‌گرفت قیمت قطعی آن را می‌زد و عیار، اونس، دهان بسته، رؤیت و ... را در نظر می‌گرفت و می‌گفت قیمت پسته این است حالا برو، این برای من است و بعد پول را دو ماه، چهار ماهه یا شش ماهه بر اساس قرارداد می‌پرداخت، اما در بورس به این شکل نیست. به عنوان مثال کشاورز که پسته را امروز به بورس می‌برد قیمت به آن نمی‌دهند بلکه پسته را در انبار می‌گذارند و در بورس عرضه می‌کنند، قطعی نمی‌خرند بلکه به بورس می‌برند و بر اساس پسته‌ای که هست در بورس عرضه می‌کنند و هر زمان فروش رفت پول کشاورز را می‌دهند، ممکن است پسته‌ی کشاورز امروز فروش برود و یا دو ماه دیگر. این دغدغه‌هایی است که بورس باید اگر راهکاری دارد این‌ها را حل کند».
وی تاکید کرد: «من بورس را رد نمی‌کنم اما اگر این دغدغه‌ها‌ را رفع کنند کار بهتر پیش می‌رود».

بورس پسته هم به نفع کشاورزان است و هم صادرکنندگان
اکبر میرزاپور، مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا اما موفقیت بورس پسته را خوب ارزیابی کرد و گفت که بسیاری از دغدغه‌ی کشاورزان به دلیل عدم اطلاع دقیق آن‌ها از فرآیند بورس است.
مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا بیان کرد: «با توجه به این‌که بورس سابقه‌ی طولانی نداشته و کشاورزان هم معمولا با سیستم قدیم تجارت می‌کنند اما در همین مدت هم عملکرد خوب و قابل قبولی داشته و در این بازه‌ی زمانی چهار ماهه بیش از هزار تن پسته معامله شده است که نشان می‌دهد روند رو به رشدی دارد و قیمت آن هم به‌طور کامل از بازار تبعیت می‌کند».
وی افزود: «یک مشکل که وجود داشت و آن هم یک ماه است برطرف شده، این بود که عمده‌ی محصولی که کشاورزان داشتند از نظر میزان دهن‌بست با استاندارد ملی انطباق نداشت».
میرزاپور توضیح داد: «استاندارد ملی میزان دهن‌بست را سه درصد تعیین کرده ولی این میزان در بعضی از محصولات بالای 15 درصد بود که این باعث می‌شد یک برگشتی در انبارها به‌وجود بیاید که برای رفع این مشکل در حال حاضر انبارهای ما به این صورت عمل می‌کنند که با هر میزان دهن‌بستی که برای آن‌ها پسته می‌آورند، تحویل می‌گیرند و سپس محصول را با دستگاه جدا می‌کنند و به میزان استاندارد می‌رسانند و مابقی آن که دهن‌بست است را یا عودت می‌دهند و یا اگر کشاورز بخواهد با قیمت متعارف پسته‌ی دهن‌بست از آن‌ها می‌خرند».
وی در ادامه با بیان این‌که بورس پسته هم به نفع کشاورزان است و هم به نفع صادرکنندگان، یادآور شد: «کشاورز پسته‌اش را به دلال و واسطه نمی‌فروشد و مستقیم محصول خود را روی تابلوی بورس و در یک فضای بسیار شفاف به فروش می‌رساند و خیلی راحت پولش را در یک بازه‌ی زمانی کوتاه دریافت می‌کند و با آن تسویه می‌شود که از این بابت به نفع کشاورز است».
مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا ادامه داد: «از سوی دیگر صادرکننده دنبال جنس باکیفیت است و همیشه هم در تامین به‌موقع و با اطمینان بالای جنسی که مد نظر آن‌ها است مشکل داشتند که خوشبختانه بورس توانسته این قضیه را هم برای کشاورزان حل کند و هم برای صادرکنندگان».
وی بیان کرد: «بورس از نظر استانداردسازی به نفع صادرکنندگان کار کرده و از نظر این‌که کشاورزان می‌توانند به قیمت مناسب، سریع‌تر و آن‌لاین محصول خود را بفروشند و زودتر پول خود را دریافت کنند به نفع کشاورز است».
خبرنگار فردای کرمان به دغدغه‌ی کشاورزان در خصوص رعایت برخی استانداردها مانند رنگ، اونس و میزان مغز پسته اشاره کرد که میرزاپور پاسخ داد: «شما الان اگر نماد معاملاتی را در سایت بورس کالا ملاحظه کنید مثلا اعلام شده پسته فندقی 30،32 که اونس آن مشخص است و طبیعی است که پسته باید با اونس اندازه‌گیری شود و ما نمی‌توانیم متفاوت از فرآیندی که در بازار پسته است معامله را انجام بدهیم».
وی افزود: «اونس، استاندارد پسته و بحث رؤیت در نظر گرفته می‌شود منتها بحثی که تعدادی از دوستان مطرح می‌کنند این است که می‌گویند علیرغم اونس و آیتم‌های استانداردی که در بورس اعلام می‌شود، پسته باز هم باید رؤیت شود، یعنی ما باید پسته را ببینیم و بعد خرید کنیم که برای این هم یک راهکار نسبتا خوب پیش‌بینی شده و الان انبارهای ما به عنوان مثال حاضرند یک کیلوگرم نمونه‌ی محصول را برای کسی که صادرکننده است و کارت بازرگانی دارد ارسال کنند که این یک کیلو نیز به صورت کاملا استاندارد نمونه‌برداری می‌شود، بعد اگر محصول از نظر رؤیتی مورد پسند خریدار بود محصول را می‌فرستند».
مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا تاکید کرد: «خوشبختانه تاکنون در هزار تن معاملات انجام شده و تحویل‌هایی که اتفاق افتاده، شکایت کیفیت نداشتیم».
وی درباره‌ی دغدغه‌ی کشاورزان مبنی بر تفاوت قیمت یک نوع پسته مانند فندقی 30،32 نیز توضیح داد: «چیزی که الان در بورس به عنوان 30،32 است در بازار آزاد هم به همین شکل است و در بازار هم قیمتش همین است، این‌که کشاورزان دقیقا چه نوع پسته‌ای مدنظرشان است که می‌تواند پنج هزار تومان بالاتر و یا پایین‌تر باشد من نمی‌دانم و باید دقیقا خود پسته باشد که بتوانیم درباره‌ی آن نظر بدهیم».
میرزاپور یادآور شد: «آن‌چه الان در بورس معامله می‌شود همان 30،32 است که چندین بار روی آن آزمایش شده و شرکت‌های بازرسی از آن نمونه‌برداری کردند و این را چندین بار به آزمایشگاه فرستادیم و آزمایشگاه روی آن نظر داده و به این جمع‌بندی رسیدیم که پسته‌ی استانداردی است و بازار هم همین را پذیرفته، یعنی خبره‌های بازار هم روی این عدد نظر دادند».
خبرنگار فردای کرمان گفت: «یک مساله‌ی دیگر هم که کشاورزان مطرح می‌کنند این است که وقتی پسته را تحویل انبار بورس می‌دهند بعد اگر مثلا این پسته ظرف یک یا دو ماه فروش نرود و آن‌ها بخواهند پسته را از انبار بورس تحویل بگیرند، پسته‌ی خودشان به آن‌ها برگردانده نمی‌شود و به همین دلیل از بورس استقبال نمی‌کنند».
مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا توضیح داد: «عدم استقبال درست نیست زیرا الان بخش عمده‌ای از انبارهای ما پر است و اصلا ظرفیتی ندارد که بخواهیم بگوییم کشاورزان استقبال می‌کنند یا نمی‌کنند. تمام پسته‌های موجود در انبار را کشاورزان گذاشتند و بخش زیادی از ظرفیت انبار را الان محصول کشاورزان اشغال کرده است».
وی ادامه داد: «دستورالعمل می‌گوید انباردار زمان تحویل کالا فقط بر اساس استاندارد بودن یا نبودنش با استاندار روز آن را تطبیق بدهد و کالا را بگیرد و اصطلاحا می‌تواند مخلوط کند و نگهداری کند زیرا از نظر انبار همه‌ی کالاهایی که تحویل داده می‌شود یکی است».
میرزاپور گفت: «آن‌چه انبارهای ما تا الان دارند نگهداری می‌کنند به این شکل نیست با توجه به این‌که این ملاحظه وجود دارد که ممکن است فردی الان محصولش را در انبار بگذارد و بعد بیاید و کالای خود را بخواهد، همه‌ی جنسی که کشاورز می‌آورد را به‌صورت کیسه‌های مشخصی گونی می‌کنند و این کیسه‌های مشخص را می‌توانند به‌صورت جداگانه‌ای نگهداری کنند، این امکان وجود دارد».
وی تاکید کرد: «تک‌تک این مواردی که شما اشاره می‌کنید اصلا اتفاق نیفتاده یعنی این‌طور نبوده که کشاورزی بیاید و بگوید من محصول خود را اینجا گذاشتم و نتوانستم بفروشم و حالا رفتم تحویل بگیرم و یک جنس دیگر به من تحویل دادند».
مدیر توسعه بازار فیزیکی بورس کالا خاطرنشان کرد: «بخش زیادی از این دغدغه‌ها ناشی از این است که اطلاعاتی که باید درباره‌ی این سیستم به این دوستان مخصوصا به کشاورزان داده می‌شد دقیق نبوده است و به همین دلیل چنین مسائلی مطرح می‌شود». /پ