فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: اواخر قرن نوزدهم و آن هنگام که «الکساندر پارکس» ماده‌ای به‌نام پلاستیک را اختراع کرد، هرگز گمان بر این نمی‌رفت که دویست سال بعد، این اختراع که قرار بود کیفیت زندگی بر روی کره زمین را بهبود بخشد، به یکی از «مهلک‌ترین» مواد موجود در طبیعت تبدیل شود. بعد از اختراع پلاستیک انواع کالاها از جمله کیسه‌ی پلاستیکی وارد زندگی انسان شد و مصرف آن، چنان بالا گرفت که امروز از معضلی به نام «قاره هفتم» حرف زده می‌شود. قاره هفتم اصطلاحی است که به مجموع زباله‌های پلاستیکی جمع شده در اقیانوس‌ها اطلاق می‌شود. یکی از بزرگ‌ترین این جزایر شناور پلاستیکی، محلی در بالادست جزایر هاوایی در اقیانوس آرام است که بیشتر پلاستیک‌هایی که در دنیا توسط مردم رها شده و وارد رودخانه‌ها، دریاها، جریان‌های دریایی و در نهایت اقیانوس‌ها شده‌اند، در این مکان جمع شده‌اند.
عمر مصرف پلاستیک را به‌طور متوسط 10 دقیقه اعلام کرده‌اند اما این ماده 100 تا 500 میلیون سال در طبیعت باقی می‌ماند و این یعنی اولین پلاستیکی که ساخته شده هم هنوز تجزیه نشده و صدها سال دیگر هم می‌ماند.
به گفته‌ی کارشناسان، پلاستیک‌ها باعث مرگ سالانه 100 هزار جاندار آبزی می‌شوند، وقتی در محیط رها می‌شوند، میزان نفوذ آب در خاک را کاهش داده و بر آب‌خوان‌ها و کاریزها تاثیر منفی گذاشته و فرسایش خاک را افزایش می‌دهند، همچنین، قطعات خردشده‌ی پلاستیک، توسط دام‌ها، پرندگان و حیات وحش مصرف و وارد زنجیره‌ی غذایی انسان می‌شود. ژیلا آقایی، مدیرکل دفتر مشارکت‌های مردمی و مسئولیت‌های اجتماعی سازمان حفاظت محیط زیست با بیان اینکه کشور ما جزو ۱۰ کشور اول مصرف‌کننده‌ی پلاستیک در جهان است، می‌گوید که هر ایرانی روزانه به‌طور متوسط سه کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند که ۹۶ درصد آن مستقیم وارد سطل‌های زباله می‌شود. در کشور ما همچنین سالانه نیم میلیون تن کیسه پلاستیکی مصرف می‌شود.
خسارات جبران‌ناپذیری که پسماندهای پلاستیکی موجب آن شده، کار را به آنجا رساند که سازمان ملل در سال ۱۹۷۴ روز ۱۱ جولای برابر با ۲۱ تیر ماه را روز جهانی بدون پلاستیک نام‌گذاری کند تا ضمن یادآوری اهمیت این موضوع، به کشورها هشدار دهد که تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی را کاهش دهند. گفته می‌شود در چند سال اخیر بسیاری از کشورها تولید و مصرف پلاستیک را ممنوع کرده‌اند از جمله بنگلادش در سال ۲۰۰۲، بوتان ۲۰۰۷ و هنگ کنگ ۲۰۰۷. همچنین در انگلیس، روستای «مادبوری» در جنوب ناحیه «دوون» به عنوان نخستین شهر اروپایی عاری از کیسه‌های پلاستیکی شناخته شد و در این روستا به جای کیسه‌های پلاستیکی، کیسه‌های چند بار مصرف و تجزیه‌پذیر به فروش رسید. اگرچه اپیدمی کرونا باعث لغو ممنوعیت‌های استفاده از پلاستیک‌های یک‌بار مصرف در برخی از کشورها شده است و بسیاری از فروشگاه‌ها کیسه‌های قابل‌استفاده مجدد خود را ممنوع و آن‌ها را با کیسه‌های پلاستیکی یک‌بار مصرف جایگزین کردند.
به گزارش فردای‌کرمان به نقل از ایرنا سراسری، ایرلند، تایوان، ایتالیا، سوییس، آلمان، هلند و بلژیک نیز به دنبال وضع مالیات‌های سنگین و توقف تولید کیسه‌های پلاستیکی هستند و یا این کار را انجام داده‌اند. اما در ایران وضعیت چگونه است؟
ژیلا آقایی، می‌گوید که که اگر میزان مصرف پلاستیک در کشور را مدیریت نکنیم یک فاجعه محیط زیستی را در پیش خواهیم داشت. او با اشاره به اینکه متاسفانه در کشور ما قوانین بازدارنده‌ای برای کاهش و منع مصرف پلاستیک و از سوی دیگر سیاست‌های تشویقی وجود ندارد، اظهار می‌کند که این موضوع سبب شده است که نتوانیم در حوزه کاهش مصرف بی‌رویه پلاستیک اقدام شاخصی انجام دهیم.
به گزارش ایرنا سراسری، پیام جوهرچی، رئیس گروه پسماند دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست معتقد است به دلیل اینکه ایران کشوری نفتی است و مواد اولیه تولید کیسه‌های پلاستیکی به فراوانی در دسترس است و از طرفی هم بحث اشتغال مطرح است از این رو باید با برنامه‌ریزی دقیقی پیش رویم.
او می‌گوید: «با هدف کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی در کشور پیش‌نویس لایحه دائمی «کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی» را تهیه و به کمیسیون زیر بنایی دولت ارسال کردیم که گویا ابهاماتی داشت و به دوباره به ما برگردانده شد که در حال رفع آن ابهامات هستیم تا دوباره به کمیسیون زیر بنایی ارسال کنیم که وقتی در آنجا تصویب شد به هیات دولت خواهد رفت».
وی توضیح می‌دهد: «روزانه سه هزار تن و سالانه بیش از یک میلیون تن کیسه‌های پلاستیک در شهرهای ایران تولید می‌شود که برای کاهش آن پیش‌نویس لایحه کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی را تهیه کردیم. البته در این مسیر چند مشکل داریم؛ یکی اینکه برخی از واحدهای تولید کیسه‌های پلاستیکی زیر پله‌ای هستند یعنی پروانه بهره‌برداری ندارند به همین دلیل نظارت بر آن‌ها دشوار است، مسئله بعدی بحث اشتغال است چون با کاهش تولید این کیسه‌ها تا حدی اشتغال این بخش تحت تاثیر قرار می‌گیر».
رئیس گروه پسماند دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست ادامه می‌دهد: «از سوی دیگر ایران کشوری نفت‌خیز است و از این رو، مواد اولیه تهیه کیسه‌های پلاستیکی به فراوانی و با قیمت مناسب در دسترس است اما در کشورهایی که تولید کیسه‌های پلاستیکی را ممنوع کرده‌اند، مواد اولیه به راحتی در دسترس نیست بنابراین اگر بخواهیم تولید آن را کاهش دهیم اشتغال را تحت تاثیر قرار می‌دهد البته چاره‌ای هم نداریم و باید به این سمت حرکت کنیم».
بنا به گفته‌ی جوهرچی، لایحه‌ی دائمی کاهش مصرف کیسه‌های پلاستیکی در ۶ ماده تهیه شده و بیشتر به سمت مباحث تشویقی مانند معافیت‌های مالیاتی هدایت شده است. او می‌گوید: «پیشنهاد دادیم تا سالانه حداقل ۲۰ درصد تولید کیسه‌های پلاستیکی کاهش یابد و یا به سمت تولید کیسه‌های تجدید پذیر حرکت کنند که با توجه به اهمیت موضوع اشتغال تعیین کردیم که این کار در مدت ۶ سال محقق شود».
در عین حال، وی با تاکید بر اینکه فرهنگ‌سازی در راستای تغییر الگوی رفتار خانواده‌ها در مصرف کیسه‌های پلاستیکی بسیار حایز اهمیت در این لایحه مد نظر است، اظهار می‌کند: «کارگاه‌های تولیدی را نمی‌توان تعطیل کرد بلکه باید مواد اولیه آن‌ها را در مدت ۵ تا ۶ سال تغییر داد تا موادی که تولید می کنند تجدیدپذیر باشد و به راحتی به طبیعت بر گردد که در این لایحه دیده شده است».
رئیس گروه پسماند دفتر آب و خاک سازمان حفاظت محیط زیست می‌گوید: «در کاهش تولید و مصرف کیسه‌های پلاستیکی به این نتیجه رسیدیم که باید بر روی مقصد یعنی مصرف‌کنندگان تمرکز کنیم که با کار فرهنگی می‌توان میزان مصرف را کاهش داد و مردم بیشتر به سمت کیسه‌های پارچه‌ای هدایت شوند که این کار باعث می‌شود تا تولید نیز کاهش یابد و چون نمی‌خواهیم ضرری متوجه اشتغال و کسب‌وکار افراد شود از این رو پیشنهاد دادیم که کاهش تولید و تغییر رویکرد در مدت ۶ سال و به مرور انجام شود».
به گزارش ایسنا سراسری، محمد درویش، کارشناس مطرح محیط زیست با اشاره به اینکه هر خانواده ایرانی روزانه حدود سه تا پنج کیسه پلاستیکی مصرف می‌کند، می‌گوید: «وضع موجود نشان می‌دهد که اگر فکر جدی برای کاهش مصرف پلاستیک نکنیم، با یک بحران جدی روبه‌رو خواهیم شد که نه تنها آلودگی آب، خاک و محیط زیست را به همراه دارد، بلکه منجر به پدید آمدن میکروپلاستیک‌ها (اشیای پلاستیکی با قطر کمتر از ۵ میلی‌متر) می‌شود».
این فعال محیط زیست درباره آثار مخرب میکروپلاستیک‌ها بر محیط زیست و سلامت انسان‌ها و سایر موجودات توضیح می‌دهد: «میکروپلاستیک‌ها می‌توانند تا سال‌های سال به‌راحتی وارد آب، غذا و بدن انسان‌ها شوند و به شدت برای سلامتی خطرناک باشند. همچنین می‌توانند میزان نفوذپذیری آب در خاک را کاهش دهند و باعث جاری شدن سیل با شدت بیش‌تری شوند».
وی ادامه می‌دهد: «طبق پژوهش‌های انجام شده میزان زیادی میکروپلاستیک در ارتفاعات کوه راکی، کوه پیرنه در اروپا و ارتفاعات هیمالیا مشاهده شده که حتی پژوهشگران را متعجب کرده است. دیگر هسته اصلی باران‌هایی که اکنون در کره زمین اتفاق می‌افتد ذرات گرد و غبار یا گرده‌های گیاهان نیست، بلکه هسته اصلی آن همین میکروپلاستیک‌ها هستند؛ یعنی ما با بارانی روبه‌رو شده‌ایم که اصطلاحا باران پلاستیکی گفته می‌شود و می‌تواند بسیار خطرناک باشد».
درویش همچنین یادآور می‌شود: «باران‌های پلاستیکی باعث می‌شود در آب شربی که ما از آن می‌نوشیم پلاستیک وجود داشته باشد و این می‌تواند منجر به ابتلا به برخی بیماری‌های ناشناخته یا تشدید بیماری‌های گوارشی، بیماری‌های مرتبط با افزایش فشار خون و انواع سرطان‌ها شود».
وی اضافه می‌کند: «میکروپلاستیک‌ها می‌توانند به راحتی وارد غذای دام، حیات وحش، زنجیره غذایی شوند و با چند حد واسط به بدن انسان‌ها راه یابند. در این شرایط می‌توانند تبعات جبران‌ناپذیری را برای حوزه سلامت در پی داشته باشد».
این فعال محیط زیست یکی از اصلی‌ترین منابع آلودگی دریاها و اقیانوس‌ها را پلاستیک می‌داند و می‌گوید: «اجناس پلاستیکی از جمله کیسه‌های پلاستیکی، دبه‌های پلاستیکی و تورهای ماهیگیری که در دریاها و اقیانوس‌ها رها شده‌اند، علاوه بر اینکه باعث ایجاد مشکلات زیادی برای آبزیان و در نهایت از بین رفتن آن‌ها می‌شوند، ما را با معضلی به نام «قاره هفتم» روبه‌رو کرده‌اند. قاره هفتم اصطلاحی است که به مجموع زباله‌های پلاستیکی جمع شده در اقیانوس‌ها اطلاق می‌شود و یکی از بزرگ‌ترین این جزایر شناور پلاستیکی محلی در بالادست جزایر هاوایی در اقیانوس آرام با ۳.۵ میلیون کیلومتر مربع وسعت است که بیشتر پلاستیک‌هایی که در دنیا توسط مردم رها شده و وارد رودخانه‌ها، دریاها، جریان‌های دریایی و در نهایت اقیانوس‌ها شده‌اند، در این مکان جمع شده‌اند».
این فعال محیط زیست می‌گوید: «یونولیت، طناب، کیسه و سایر اجناس پلاستیکی موجود در این منطقه علاوه بر اینکه سالانه ۱۰۰ هزار آبزی را از بین می‌برند باعث نابودی بیش از ۱۲۰۰ گونه ارزشمند آبزی می‌شوند. از این رو پلاستیک‌ها یکی از مهم‌ترین عوامل نابودی تنوع زیستی در کره زمین هستند».
روز جهانی بدون پلاستیک که در تقویم ایران نیز به‌عنوان روز ملی بدون کیسه‌ی پلاستیکی مورد توجه قرار گرفته، بهترین فرصت است تا خود را در برابر این پرسش قرار دهیم: خود ما در این نابودی زیستی چه سهمی داریم و از امروز، برای کم کردن مصرف پلاستیک‌ماه چه می‌توانیم انجام دهیم؟ / الف
*تصویر مربوط به طبیعت اطراف شهر کرمان است.
نظر خود را بنویسید