فردایکرمان ـ اسما پورزنگیآبادی: به اذعان همگان، کرونا از زمانی که وارد ایران شده تاکنون، بیشترین خسارت را به بخش گردشگری وارد کرده است. گردشگری در استان کرمان، پیش از کرونا هم چندان رمق و توانی نداشت و حالا این محدودیتها و ممنوعیتهای ویژهی کرونا که برای ادامهی حیات و سلامت جامعه ضروری است، برای بخش گردشگری حکم تیشهای پیدا کرده که حدود پنج ماه است دارد بر ریشهی آن زده میشود. به گفتهی سیدعلی معینزاده، از فعالان باسابقهی گردشگری استان و نایب رئیس کمیسیون گردشگری اتاق، همهی بخشها؛ از راهنمایان تور تا بومگردیها و دفاتر خدمات مسافرتی و مراکز اقامتی در این بحران چنان آسیبهای جدی دیدهاند که خیلی از این شغلها به پساکرونا نخواهند رسید.
او که خود مدیریت یک هتل قدیمی در کرمان را برعهده دارد و مشاور حقوقی جامعه هتلداران ایران نیز هست؛ وضعیت فعلی گردشگری استان را بحرانی میداند و معتقد است تنها اگر در استان گردشگری را باور کنند، این صنعت، نجات مییابد.
گفتوگو با وی را در ادامه میخوانید.
آقای معینزاده، بعد از شیوع کرونا، برای حفظ سلامتی، گردشگری تعطیل شد. پنج ماه گذشته، برای اینکه تصویر روشنتری از اوضاع گردشگری استان داشته باشیم ممکن است از کسبوکار خودتان بگویید؟ هتل امین از قدیمیهای کرمان است؛ ضریب اشغال هتل شما در این چند ماه چهقدر بوده و آیا تعدیل نیرو هم داشتید؟
در توصیف وضعیت فعلی نمیدانم بگویم بحران، بگویم رکود؟ نمیدانم واقعا. چیزی که مشخص است اینکه ما به صفر مطلق رسیدهایم! تقریبا از آبانماه 98 دوران رکود ما شروع شد، حوادث ملی و بینالمللی رخ داد و گردشگری استان تحت تاثیر قرار گرفت و ما گردشگران خارجی را از دست دادیم و این روند کاهشی ادامه یافت تا که به اسفندماه رسیدیم و کرونا ضربهی آخر را زد و به صفر مطلق رسیدیم. ما از اسفندماه، در تعطیلی کامل بودیم و از خردادماه بود که بازگشایی اتفاق افتاد. از ضریب اشغال هتل پرسیدید، من که حدود 40 سال در مرکز شهر سابقهی فعالیت دارم، در ماه گذشته بیش از 15 روز آمار اقامت هتلم صفر بود. اگر دو سال قبل، در این ایام، هزار نفر به استان میآمد الان به صد نفر رسیده است و این صد نفر بین مراکز متعدد توزیع میشود و برخی هم به مراکز غیرقانونی میروند. در حال حاضر، مقداری ورودی مسافر داریم که بیشتر به قصد درمان، و از استانهای جنوبی و شرقی میآیند و البته اغلب این مسافران هم در واحدهای غیرقانونی مستقر میشوند. به طور کلی، باید بگویم که وضعیت حال حاضر گردشگری بحرانی است. وقتی از واژهی بحران استفاده میکنیم، برخی میگویند بحران است و بعد از مدتی از آن عبور میکنیم اما اگر همین امروز تمام پروازهای خارجی برقرار شود و واکسن کرونا هم باشد و همه هم بتوانند واکسن را استفاده کنند؛ دو سال طول میکشد تا کسبوکارهای گردشگری تازه به شرایط سال 97 برسند. اینطور نیست که بگوییم گردشگر پشت در ایستاده، فقط بازگشایی صورت بگیرد و کرونا تمام شود، وارد میشوند. باید تمام تبلیغات و کارهایی که قبلا انجام شده را انجام دهیم تا به حداقلها برسیم. تازه انتخاب گردشگر خارجی هم شرط است که اگر وارد ایران بشود آیا کرمان را انتخاب میکند یا نه؟ اگر کرمان را انتخاب کند آیا از اینجا عبور میکند یا اقامت هم خواهد داشت؟ حالا در این شرایط، باید گردشگر داخلی را لااقل داشته باشیم ولی متاسفانه، از گردشگر داخلی دیگر اسمی هم نیست! شاید در شمال کشور یا استانهای زیارتی مقداری گردشگری داخلی فعال باشد ولی کسی به کرمان نمیآید.
شما در این چند ماه، تعدیل نیرو داشتهاید؟
ما در گردشگری تنشهای زیادی را از سر گذراندهایم ولی تا حالا تعطیلی مطلق را تجربه نکرده بودیم. وقتی نه مسافر باشد و نه درآمدی وجود داشته باشد، تعدیل نیرو یکی از راهحلهاست و صاحب کسبوکار یا خودش باید از بازار خارج شود یا کارگر را بیرون کند. ما فعلا در مرحلهی تحمل و طاقت هستیم تا ببینیم چه میشود. فعلا تعدیل نیرو نداشتیم. کسانی که طاقت آوردهاند برای این است که امیدهایی دارند و دولت امیدوارشان کرده است.
میگویند تا پایان سال کرونا همچنان هست. آیا تا چند ماه آینده هم تاب تحمل این تنش را دارید؟
نه متاسفانه. مطمئن هستم اگر وضعیت همینطور باشد، 20 تا 30 درصد تاسیسات گردشگری را از دست خواهیم داد. الان که فعالیم، همه داریم از ذخیره و پسانداز استفاده میکنیم ولی اگر تا پایان سال ادامه یابد، تحمل این بحران از توان ما خارج است.
اینکه میگویید 20 تا 30 درصد تاسیسات گردشگری را از دست میدهیم را تحلیل میکنید؟ این خسارت چه ابعادی در گردشگری استان دارد؟
سرمایهگذاری در تاسیسات گردشگری یک دورهی چند ساله دارد. از زمانی که سرمایهگذار تصمیم میگیرد واحدی را راهاندازی کند حدود سه تا پنج سال طول میکشد تا محقق شود. اگر هتل بزرگی را از دست بدهیم و مثلا به بیمارستان تبدیل شود، باید ضریب اشغال در استان به بیش از 50 درصد برسد تا مجدد سرمایهگذار وارد و جایگزینی برای هتل قبلی احداث شود. هر یک تختی را که از دست بدهیم هم سرمایه و هم اشتغال را از دست دادهایم. در صنعت گردشگری استهلاک هم خیلی کوتاهمدت است و واحدهای موجود نیز خیلی زود، نیاز به بازسازی پیدا میکنند. وقتی چنین وضعیتی پیش بیاید و مراکزی تعطیل شوند، واحدهای کوچکتر به صورت پراکنده و قانونی یا غیرقانونی ایجاد خواهند شد. ولی همین الان میتوان گفت که اینچنین رشدی کاذب است؛ یعنی ممکن است تعداد تخت در استان تغییری نکند ولی وقتی مثلا یک هتل پنج ستاره را از دست دادیم و این واحدهای خرد جایگزین شد، کیفیت خدمات به شدت کاهش مییابد. واحدهای بزرگ ما بیشتر با تورهای گردشگری 10،20، 30 نفره یا میهمانان همایش و سمینارها فعال بودند و الان این مراکز بیشتر در خطرند. پس، خطر بزرگتر برای سرمایهگذاریهای بالا داریم و حذف این سرمایهگذاریها خسارات زیادی برجا میگذارد.
ولی در استان کرمان، این هتلهای بزرگ وابستگی دارند. یا دولتی یا نیمهدولتی هستند.
بله. بیش از 50 درصد تختهای هتلهای ما خصولتی و مربوط به نهادهای مختلف اعم از نیروی انتظامی، تامین اجتماعی، بنیاد مستضعفان، مولیالموحدین، ارگ جدید و ... هستند. اما به هر حال این مراکز هم به دنبال درآمد هستند؛ واحدی که 150 نفر پرسنل دارد، وقتی درآمدش به صفر رسیده، چه باید بکند و چه مدت میتواند طاقت بیاورد؟ فرض کنیم بخواهد با درآمدهای جنبی مقداری از این خسارت را جبران کند. اما سالنهای بزرگ این واحدها در این شرایط برای چه هدفی قابل استفاده هستند؟ همایش؟ عروسی؟ یا مگر کسی الان به رستوران میرود؟ وقتی این موارد را کنار هم بگذاریم میبینیم که خیلی از مُهرههای زنجیرهی گردشگری فرسوده شده و در حال از بین رقتن است.
با همکارانتان که صحبت میکنید کسی از آنها به فکر تعطیلی هتلهایشان هستند؟
اینطور نیست که بگویند میخواهیم تعطیل کنیم. ما در دهههای گذشته برای ماندن، خیلی مبارزه کردهایم ولی این شرایط جدید، باعث شده که خیلیها به دنبال واگذاری و فروش ملک باشند. برخی واحدهای ما بهویژه مهمانپذیرها اجارهای هستند، حالا با این وضعیت، درآمدی ندارند و در خطرند. البته این را هم بگویم که نه فقط واحدهای اقامتی بلکه کل بخشهای صنعت گردشگری استان کرمان روی لبهی تیغ قرار گرفته است. ما نیمی از دفاتر خدمات مسافرتی را از دست خواهیم داد. وقتی کسی سفر نمیرود و توری اجرا نمیشود، بهویژه دفاتر کوچکتر باید تعطیل کنند.
از نظر شما، از بین بخشهای مختلف گردشگری از حملونقل تا هتلها و دفاتر خدمات مسافرتی تا راهنمایان تور، کدامیک خسارت بیشتری از این وضعیت دیدهاند و تعطیلی گستردهتری را تجربه خواهند کرد؟
ببینید؛ چنین طبقهبندیای کار آسانی نیست. گاهی به نسبت سرمایهگذاری که شده محاسبه میکنیم، گاهی به نسبت اشتغالی که ایجاد شده ارزیابی میکنیم. اما بهطور کلی، من پیشبینی میکنم با ادامهی این وضعیت، بیش از 70 درصد راهنمایان گردشگری ما از چرخهی گردشگری خارج خواهند شد. واحدهای بومگردی در درجهی دوم خسارت هستند. متاسفانه در دورهی قبل، متولیان میراث نگاهی اشتباه به بومگردی داشتند. در استانی با سه میلیون نفر جمعیت، بیش از 300 واحد بومگردی فعال کردن، اصلا معنا ندارد. ولی حالا میگوییم بومگردی یک بنگاه تجاری مستقل نبود بلکه قرار بود در کنار شغل اصلی خانواده، درآمدی ایجاد کند اما خیلی از این واحدها با وام راهاندازی شدهاند و الان این خانوادهها مقروض و بدهکارند و مسافری و درآمدی هم نیست. در وهلهی بعدی، دفاتر خدمات مسافرتی و آژانسها هستند که بیش از 50 درصد آنها تعطیل خواهند شد بهویژه دفاتری که در شهرستانها فعالیت میکنند و بیشتر تورهای زیارتی اجرا میکردند. این دفاتر نمیتوانند طاقت بیاورند. بانکها هم نمیتوانند حمایتشان کنند. بانک میگوید بازپرداخت وامی که به این کسبوکارها میدهم ممکن است صورت نگیرد چون احتمال دارد با این وضعیت، پروانهاش را هم چند ماه بعد باطل کند. مهمانپذیرها بهویژه آنها که اجارهای هستند در وهلهی بعد قرار میگیرند که علاوه بر کرونا و این رکود، واحدهای غیرقانونی هم خیلی به این مهمانپذیرها ضربه زده و میزنند. مجتمعهای گردشگری ما هم با خسارات زیادی روبهرو شدهاند. البته از آن دسته از مجتمعها که دولتی یا خصولتی هستند ممکن است حمایتهایی صورت گیرد، ولی مجتمعهای غیردولتی اگر نتوانند راهی برای دوام پیدا کنند، حتما با این حجم خسارت، تعطیل خواهند شد. در وهلهی بعد، به سرمایههای ثابت میرسیم. هتلهای ما ممکن است تغییرکاربری بدهند که البته به راحتی هم امکانپذیر نیست و باید اول از وزارتخانه و بعد از کمیسیون ماده 5 در استان مجوز آن را بگیرند تا مثلا به بیمارستان تبدیل شوند. حالا شما حساب کنید با تعطیلی هرکدام از این واحدها، چه تعداد شغل از دست میرود. خدا نکند به این وضعیت برسیم.
در بخشی از صحبتتان گفتید گردشگری استان کرمان روی لبهی تیغ است. چرا استان را از گردشگری کشور جدا کردید؟ مگر بقیهی استانها وضع بهتری دارند؟
در همین شرایط کرونا، برخی استانهای ما گردشگر دارند. وقتی جادهی شمال مسدود میشود معنی آن چیست؟ نمیخواهیم که خودمان را گول بزنیم. عدهای در حال سفر هستند. حتی در شهرهای زیارتی گردشگران در تردد هستند. استانهای همجوار ما هم گردشگر دارند.
گردشگر خارجی هم دارند؟
تعدادی گردشگر خارجی با ماشینهای خودشان سفر کردهاند و وارد کشور شدهاند یا تعدادی هم از قبل بودهاند. اخیرا، در شهر کرمان هم هفت گردشگر خارجی داشتیم که با خودروی شخصی آمده بودند و حدود 1.5 ماه هم در ایران بودند. به کرمان هم آمدند و برای حمام کردن، وارد هتل شدند. اینها گردشگر نیستند و عبوری هستند. تعدادی خارجی هم در هتلهای ما ممکن است مستقر شده باشند که کسی ببیند امکان دارد بگوید گردشگر خارجی داریم. اینها اما برای کار آمدهاند و جزو گردشگران نباید به حساب بیایند که متاسفانه میآیند و در آمارها هم لحاظ میشوند.
آقای معینزاده، در این چند ماه که کرونا آمده، مقامات دولتی چه در سطح ملی و چه استانی، در سخنرانیهایشان با بخش گردشگری همدردی زیادی کردهاند و دولت هم گفته که حمایتهایی از این بخش خواهد داشت از جمله وامهایی به تاسیسات گردشگری میپردازد. این حمایتها نمیتواند بخشی از خسارات را جبران کند؟
اینکه میگویند گردشگری را حمایت کردهایم؛ باید بگویم در مقایسه با سایر مشاغل، هیچ تفاوتی قائل نشدهاند. هر کمکی که به این صنعت کردند به دیگر مشاغل آسیبدیده هم داشتهاند. اینکه نگاه ویژه داشته باشند نه؛ همه شعار است. نگاهی که به یک واحد صنفی داشتهاند به یک هتل هم داشتهاند. دولت اصلا آیا بهطور جدی به این فکر میکند که کرونا تمام بشود، وقتی نفت نمیتوانیم بفروشیم، از چه منبعی باید درآمد پایدار کسب کنیم؟ از طریق مالیات؟ قبول. ولی درآمدی باید باشد که بتوان مالیات پرداخت. آیا روی صنعت و کشاورزی بهعنوان درآمدهای پایدار میتوان حساب کرد؟ گردشگری از مشاغلی است که اگر رونقی باشد در لحظه، صادرات انجام میشود. گردشگر وارد کشور که میشود دلار را وارد میکند. متاسفانه دولت دیدگاه مناسبی به گردشگری ندارد. درست است که مجلس مقداری قوانینی را وضع میکند ولی در مجموع نگاه ضعیفی در کشور نسبت به گردشگری وجود دارد. دولت در دوران کرونا شش مورد حمایتی برای تاسیسات گردشگری مصوب کرده که همه هم فقط مُسکن بود و قرار بود در زمان مناسب انجام شود تا بتوانیم به الان برسیم اما برخی هنوز انجام هم نشده است! مثلا وامی که قرار بود پرداخت شود تا از شهریورماه بازپرداخت آن را شروع کنیم؛ هنوز نیمی از آن پرداخت نشده است! حالا گفتهاند از آبانماه بازپرداخت انجام شود. ما تزریق نقدینگی میخواستیم، دولت بهجای تامین نقدینگی، وام در نظر گرفت ولی هنوز به خیلی از واحدها نرسیده و در مراحل اولیه و ثبتنام است. این حمایتها، از وام شش میلیون تومانی هست تا به ازای هر کارگر 12 میلیون تومان. بزرگترین کمک دولت همین وامها بوده است. ولی وقتی گردشگر نداریم، این وام چهطور قابل پرداخت است؟ در جلسهی اخیر شورای گفتوگو، آقای استاندار سوال کردند چرا همه برای دریافت این وامها ثبتنام نکردند؟ باید بگویم در بخش هتلهای استان، حدود دو هزار و 300 تخت داریم که بیش از 50 درصد آن خصولتی و دولتی هستند که اصلا وام نمیگیرند و دلیلی هم ندارد از این وام استفاده کنند. مثلا تامین اجتماعی از خودش وام بگیرد؟ یا نیروی انتظامی از دولت وام بگیرد؟ اگر هم قرار باشد بگیرند هتلی که 150 نفر نیرو دارد به ازای هرکدام 12 میلیون بخواهد بگیرد میلیاردی میشود. بنابراین، اکثر کسانی که ثبتنام کردهاند هتلهای سه ستاره به پایین و چایخانهها و سفرهخانه بودهاند.
اینکه دولت مبنای این وامها را براساس تعداد کارگران گذاشته مناسب است؟
به دولت حق میدهم که مبنایی تعیین کند ولی دارند این پیام را میدهند که تا وام را گرفتی، کارگر را اخراج کن، یا تعطیل کن. حالا شاید شرایطی تعیین کنند تا مانع از این شود.
میگویند دولت پول ندارد، ما هم بهعنوان بخش خصوصی در تنگنا هستیم. در اسفندماه انتظار مقداری نقدینگی داشتم، حالا تازه در مردادماه باید در بانک پرونده باز کنیم ببینیم میتوانیم شروط را تامین کنیم و وام را بگیریم.
میخواهید بگویید دولت به وعدههای حمایتی خود عمل نکرد؟
نمیخواهم بگویم انجام نداد ولی موثر نبود. مثلا تامین اجتماعی گفت که چون طی سه ماه تعطیل هستید حق بیمه نباید بپردازید. برای بیمه بیکاری هم به ازای هر کارگر دو و نیم میلیون تومان پرداخت کرد ولی آیا این سه ماه تعطیلی، از سوابق بیمهای کارگر حذف میشود؟ اگر یک کارگر در طول مدتی که کار میکند مثلا 36 ماه میتواند از بیمه بیکاری استفاده کند، این سه ماه از این میزان کم میشود؟ یا این سه ماه که تعطیل بودهایم، جزو سوابق بیمهای لحاظ میشود یا نه؟ اینها مسائلی است که دولت باید تکلیف آن را معلوم کند. اینها درواقع کمک نیست بلکه از محل سه درصدی است که خود هتلدار پرداخت میکند. دربارهی امهال مهلت وامها، اکثریت کسانی که وام گرفته بودند و شرایط را داشتند استفاده کردند. دارایی هم آنچه دولت گفت انجام داد. اظهارنامههای مالیاتی را بهجای اینکه در خردادماه بدهیم گفت که تا مردادماه مهلت دارید یا در شهریور ارزش افزوده را مهلت داد. ولی مگر کار ما از خردادماه تا مردادماه رونق پیدا کرده است؟ انتظار داریم لااقل به تاسیسات گردشگری اجازه دهد اظهارنامه را تا پایان سال به تاخیر بیاندازیم. ما نقدینگی نداریم. واحدهای ما امیدشان به این است وام بگیرند آن را بابت مالیات به دارایی بدهند. دولت میگوید اگر معوقات را پرداخت کنید، جریمه را نمیگیریم؛ ما نقدینگی نداریم. چهطوری بپردازیم؟ دولت باید واقعیات را برای تصمیمگیری مدنظر قرار دهد.
برخی معتقدند وام دادن اسباب فساد و بیعدالتی میشود و کسانی که صدای بلندتری دارند هم، منافع بیشتری به سمت خود میکشانند در حالیکه در گردشگری، کسبوکارها خرد ضرر بیشتری دیده و کمک بیشتری هم نیاز دارند. نظر شما چیست؟
دربارهی استان کرمان میگویم؛ واحدهایی که تعداد کارگرشان بالاست و شغل ایجاد کردهاند حق دارند از این حمایتها بهرهی بیشتری ببرند ضمن اینکه دولت سقف هم نگذاشته و هرکس شرایط را داشته باشد میتواند از این تسهیلات استفاده کند. اگر من فقط یک کارگر دارم و بیمهاش هم نکردهام انتظار نباید داشته باشم که بیشتر از آن واحدی که 50 شغل ایجاد کرده، بهره ببرم.
به شورای گفتوگو اشاره کردید. در خبرها آمده بود که رئیس اتاق کرمان، پیشنهاد فعال شدن معینهای گردشگری را در استان داده بود. این راهکار را موثر میدانید؟
خیر. پیشنهادی که داده شد که به نظر من راهحل نیست. البته در کوتاهمدت بنگاههای اقتصادی باید به بخش گردشگری کمک کنند تا سرپا بماند ولی اگر بخواهیم بنیادین کاری کنیم من پیشنهاد دیگری دارم. ما 42 درصد از منابع معدنی کشور را داریم. این منابع متعلق به کل کشور است قبول دارم همانطور که نفت متعلق به کل کشور است ولی در شمال که دریا داریم، درست است دریا هم متعلق به کل کشور است ولی منافع گردشگری آن به هتلها و واحدهای این استانهای میرسد. یا در شهرهای مقدس قم و مشهد هم منافع حضور گردشگران به خود استانها میرسد. ما هم در کرمان منابعی مثل معادن داریم. به گردشگری از این منابع چه چیزی میرسد؟ پیشنهاد من این است همانطور که در خوزستان، سه درصد از سهم صادرات نفت را به خود این استان اختصاص دادند، در مورد کرمان من میگویم یک درصد از کل صادرات صنعتی و معدنی را به گردشگری استان اختصاص دهند. این شرکتهای بزرگ به ورزش کمک و تیمداری میکنند. یا در حوزهی خیریه کارهایی انجام داده و معافیتهای مالیاتی نصیبشان میشود. از همین منابع فقط یک درصد به گردشگری اختصاص دهند. این اقدام نیاز به لایحه دارد. از لحاظ فنی نمیدانم چگونه امکانپذیر است ولی این را میتوانند قانونی کنند. حتی سهمی از صادرات پسته را هم میتوانند به گردشگری اختصاص دهند. اگر در استان گردشگری را باور کنند، این صنعت، نجات مییابد. گردشگری استان نیاز به نقدینگی دارد. ابتدا باید راهی برای تامین این نقدینگی پیدا شود بعد به این بپردازیم که چگونه آن را هزینه کنیم. تمام انتظارات را از هم اداره کل میراثفرهنگی نباید داشته باشیم چون هرچه هم تلاش کند، این دستگاه بهتنهایی نمیتواند. کل مدیران در استان باید باور کنند گردشگری است که استان را نجات میدهد. /الف
نظر خود را بنویسید