سهل‌انگاری نسبت به خانۀ حاج‌آقاعلی را تمام کنید

فردای‌کرمان ـ امیرحسین والا / نویسنده و فعال فرهنگی و اجتماعی اهل بندرعباس: «در هفته‌ای که گذشت شوق ِدیدارِ دوستان ِهنرمند، بهانه‌ای فراهم آورد تا شرایط ِسفری کوتاه از بندرعباس به رفسنجان مهیا شود. جدا از مهمان‌نوازی و محبّت میزبان و گشاده‌رویی و صفای ِمردم نازنین؛ که به یادگاری همیشگی در دل و جان بدل گردید، دیدار از بنای تاریخی و با‌شکوه ِحاج‌آقا علی تبدیل به یکی از خاطرات دلنشین و شگفتی‌های ماندگار این سفر شد.

بازدید از یکی از بزرگترین خانه‌ها‌ی خشتی جهان با زیربنای حدود هفت هزار متر و قدمت بیش از 130 سال، جدا از شوق و شعف ِتماشای جنبه‌های معماری این بنا و لذت گشت‌وگذار در سفری خیالی به گوشه‌ای از تاریخ ِپرفراز و نشیب ِرفسنجان که با آموختنی‌ها و دریافت‌های جدید و بکر همراه بود، افسوس و تاسفی عمیق نیز برای بازدیدکنندگان به همراه داشت که چرا این بنای درخشان، با همه‌ی ظرفیت‌های درونی و گستردگی و تنوع فضای اصلی در کنار اقدامات و فعالیت‌های مثبت و قابل ستایشِ انجام شده، هنوز به یک قطب اثرگذار گردشگری و مکان فعال بوم‌گردی تبدیل نشده است؟! وقتی با پرسش‌هایی از این دست، از دوستان ِمطلع و عزیزانی که مسائل مرتبط با این خانه‌ی تاریخی را دنبال می‌کنند، پی‌جو شدیم؛ به این نتیجه‌ی دردناک رسیدیم که علیرغم همه تلاش‌هایی که در سال‌های اخیر برای برپایی دوباره این بنا، تجهیز و آماده‌سازی ِ این مکان تاریخی به منظور بدل شدن به یک جاذبه‌ی توریستی و مکان تفریحی شده اما با تاسف بسیار، هنوز برای بهره‌برداری از این مکان ارزشمند، تفاهم نهایی حاصل نشده است. با یک حساب سرانگشتی از قیاس وضعیت کنونی بنا و عکس‌هایی که از گذشته‌ی این سازه‌ی خشتی به جا مانده، می‌توان پِی بُرد که سرمایه‌ی قابل توجهی نیز به این امر اختصاص یافته است اما با وجود آن همت عالی و تخصیص مبالغ هنگفت به این امر، بدون قضاوت در مورد شخصیت‌های حقیقی ِ دخیل در این مسئله و توجه به نام و عنوان ایشان، باید بیان کرد که به نظر می‌رسد تنها دلیل عدم ِبهره‌برداری از این امکانات آماده و مهیا، بی بصیرتی و عدم موقعیت‌شناسی برای رسیدن به یک تفاهم برد ـ برد در بین افرادصاحب نظر است. وقتی این تاسف و درد، فزونی می‌یابد و چنین مسائلی که در مقیاس کوچک قابل حل می‌باشد، تبدیل به یک معضل عمیق و عظیم ِملی و سراسری می‌شود که مشاهده می‌کنیم در سکوت و بی‌خبری و غفلت برخی از دست‌اندرکاران، کشورهای پیرامونی ِما دست به غارت معنوی ِداشته‌های فرهنگی و ملی ما زده‌اند. از مصادره‌ی شخصیت‌های برجسته‌ی ادبی و علمی چون مولانا و ابن‌سینا و نظامی گرفته تا اقتباس و سرقت ابزارهای فرهنگی چون سازهای ایرانی و جلوه‌های معماری مانند بادگیر که در این خانه‌ی باشکوه نیز به زیبایی به کار گرفته شده است.

هنگامی که مسئولین و تصمیم‌گیران ِفرهنگی نسبت به هنرمندان ِملی کشور بی‌تفاوت هستند، نباید شگفت‌زده شد که ترکیه و آذربایجان و... درپی ثبت چهره‌های شاخص ادبی ایرانی به نام خود باشند یا در زمانی که بنای عظیمی چون خانه حاج‌آقا علی با آن جلوه‌های بصری جذاب و معماری مرموز و هیجان‌انگیز، مورد بی‌مهری قرار می‌گیرد، کشوری مانند امارات متحده عربی دست به ثبت بادگیر به نام خود نزند. به راستی اگر آسوده بنشینیم و در برابر بروز چنین رخدادهای ِتلخ و فجایع ملی دم بر نیاوریم، جز خودمان چه کس دیگری را باید سرزنش و شماتت کنیم!؟ مگر نه اینکه بارها با خودمان زمزمه کرده‌ایم که همه جای ایران، سَرای ِیکان یکان ِماست و بسیار دست در دست هم داده‌ایم و با صدای رسا خوانده‌ایم که خاک دشت‌های این سرزمین برتر از زر است!؟ پس چگونه می‌شود نظاره‌گر باشیم که هنر این سرزمین در مرزهای دیگر جلوه گر‌ می‌کند و در آغوش ِ مادر میهن، مهجور و دور و مغفول است!؟ چه‌طور می‌شود که از اثر ِ به یادگار مانده از حاج‌آقا علی، زعیم‌الله رفسنجانی که به عنوان یک موقوفه و امانت به دست ما رسیده است، با سهل‌انگاری و بی تفاوتی عبور کرد؟!   

هرچند با همه‌ی این تلخکامی‌ها و تاثرهای ناشی از آگاهی از چنین غفلت‌هایی، باز هم برخی شنیده‌های امیدوارکننده حاکی از آن است که با حضور مدیریت جدید اداره‌ی اوقاف و امور خیریه شهرستان رفسنجان و حُسن تدبیر ایشان، راهکارهایی برای گشایش این بنای ِقدیمی و چشم‌نواز به روی بازدیدکننده‌ها اتخاذ شده است که فرصت بازدیدی که در این سفر فراهم آمد، ناشی از همین تصمیم درست و ارزشمند بود که باید به همین اندازه هم قدردان این نگاه باشیم. اما با این امیدِ افزون که به زودی و بر محور گفتگوهای برادرانه‌ی مسئولان دلسوز و حاصل شدن ِتوافقی کارگشا، با گشایش دائم درهای این بنای ارزشمند به روی علاقه‌مندانِ فرهنگ اصیل و تاریخ پرشکوه ایران، به ویژه استان کرمان، چشم همگان به جمال این معماری بی‌نظیر روشن شود و با توکل به خدا و توسل به همین باور، با همتی مضاعف و تلاش هدفمند، باقی مشکلات و معضلاتی که پیش پای بهره‌برداری کامل از این بنای تاریخی قرار دارد، رفع شود تا بازدیدکنندگان علاقه‌مند از سراسر ایران و حتی جهان بتوانند جدا از بهره‌مندی جنبه‌ها‌ی بصری و معماری ِخانه‌ی زیبای ِحاج علی، مقیم سفری خیال‌انگیز و تاریخی در این سَرای سِحرانگیز شوند و مهمان ِبرنامه‌های متنوع فرهنگی و ارزشمند و مخاطب آیین‌های مردم فرهنگ دوست و مهمان‌نواز استان کرمان و به ویژه اهالی محترم شهر رفسنجان در این بنای بی‌نظیر باشند». / الف

عکس: امیرحسین والا