فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: آبان‌ماه از نیمه گذشته و از بارش‌ها در استان کرمان خبری نیست. این وضعیت در حالی است که سال آبی گذشته نیز با چنان کم‌بارشی شدیدی مواجه بودیم که به گفتۀ مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان «کم‌بارش‌ترین سال در نیم قرن اخیر» را تجربه کردیم.
هم‌اکنون به‌طور متوسط، تنها 17 درصد از ظرفیت سدها در استان کرمان آب دارد. حمید علیدادیسلیمانی در جمع خبرنگاران این را اعلام کرد. او در پاسخ به فردای‌کرمان که آیا سد تنگوئیه سیرجان کاملا خشکید؟ اظهار کرد: «این سد کامل خشک نشده است. 2.5 میلیون مترمکعب آب دارد که آن را برای کنترل پایداری نگه داشته‌ایم و دیگر نمی‌توانیم حقابه‌ها را از این سد تامین کنیم». وی با بیان اینکه بیش‌ترین مصرف آب این سد برای شرب بود، در پاسخ به اینکه پس آب شرب شهر سیرجان چطور تامین می‌شود؟ گفت: «از طریق حفر 9 حلقه چاه پدافندی مشکل آب سیرجان را حل کردیم».
حفر چاه‌های پدافندی راهکاری است که در راستای توسعۀ زون‌های آبی در شرایط بغرنج یک سال گذشته در دستور کار قرار گرفته است. مدیرعامل آب منطقه‌ای کرمان گفت که تمام اراضی استان را سیر کردیم تا هرجا که ممکن بود، چاه جدید حفر شود؛ در واقع بارگذاری بیش‌تری بر روی آب زیرزمینی انجام دادیم.
کمبود بارش‌ها اما تنها چالش استان نیست. بنا به گفتۀ علیدادیسلیمانی، همان حجم کمِ بارشی هم که داریم به‌صورت نامتقارن اتفاق می‌افتد به گونه‌ای که در گذشته، 80 درصد بارندگی استان در جنوب بود ولی در سال آبی گذشته، جنوب تنها 20 درصد از بارندگی استان را داشت.
به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، به باور مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان، با وجود همۀ چالش‌هایی که پیش آمده می‌توان بحران کم‌آبی را مدیریت کرد اما نیاز به همت همگانی دارد و در این خصوص، فعالیت رسانه‌ها ضروری و موثر است. با این نگاه است که تورهای رسانه‌ای برای بازدید خبرنگاران از تاسیسات آبی از سوی روابط عمومی شرکت آب منطقه‌ای اجرا می‌شود. نخستین تور آن با بازدید جمعی از خبرنگاران از سد بافت همراه بود و تور دوم تعدادی دیگر از فعالان رسانه‌ای را به بازدید از قنات گوهرریز جوپار بردند.
در حاشیۀ بازدید از قنات گوهرریز جوپار، مدیرعامل شرکت در جمع خبرنگاران حاضر شد و گزارشی از شرایط استان در حوزۀ تامین آب را ارائه کرد.
کم‌بارشی شدید
علیدادیسلیمانی با بیان اینکه باید قبول کنیم کرمان استان کم‌آبی است، اظهار کرد: «متوسط بارش‌های ما ۵۰ درصد میزان بارش‌ها در کشور است به گونه‌ای که متوسط بارش‌های سالانه در کشور ۲۵۰ میلیمتر و استان کرمان ۱۳۰ میلیمتر است».
وی رقم بارش‌های ایران و کرمان را با دیگر کشورهای دنیا نیز مقایسه کرد و افزود: «متوسط بارش‌ها در دیگر کشورهای دنیا ۷۵۰ میلیمتر است. ایران یک‌سوم دیگر کشورها بارش دارد و استان کرمان 50 درصد از متوسط بارش‌های ایران را دارد».
علیدادیسلیمانی ادامه داد: «غم‌انگیز اینکه در ۵۰ سال اخیر، پارسال کم‌بارش‌ترین سال را تجربه کردیم که حدود ۸۰ میلیمتر بود. ضمن اینکه کمتر از 50 درصد این بارش‌ها در بالادست سدهای استان بوده‌اند».
وی با بیان اینکه در حال حاضر سدهای استان حدود ۱۷ درصد آب دارند، گفت: «حجم ذخیرۀ کلی مجموع پنج سد استان ۵۸۰ میلیون مترمکعب است ولی الان میزان آب موجود پشت سدها تقریبا ۹۵ میلیون مترمکعب آب است».
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان یادآور شد: «در زمینۀ برداشت از منابع آب سطحی، دولت و نظام حداکثر ظرفیت خود را برای سدسازی گذاشتند و دیگر ظرفیتی برای سدسازی در استان نداریم. شش سد بوده که اجرا شده است. البته دو تا سه سد کوچک‌‌مقیاس را در حال مطالعه داریم از جمله سد بسیار کوچک‌مقیاسی در نزدیکی شهر کرمان. برای تصمیم‌گیری نهایی باید داده‌های کاملی در اختیار داشته باشیم».
وی تصریح کرد: «سدسازی در استان کرمان به پایان رسیده و تمام شده است».
وی سپس گفت: «همزمان با کمبود بارش‌ها که در چند سال اخیر با آن مواجه شده‌ایم، بارش‌هایی که اتفاق می‌افتد هم نامتقارن هستند. در گذشته، بارندگی در فصل پاییز و زمستان داشتیم و تقریبا کل استان هم می‌بارید اما الان متاسفانه چنین وضعیتی نداریم. سامانه‌های مونسون در تابستان می‌آیند و بارش‌های نقطه‌ای را رقم می‌زنند. در زمستان هم که می‌بارد، به‌عنوان مثال همین بارش 80 میلیمتر که در سال گذشته داشتیم به گونه‌ای شده که میزان بارش در برخی مناطق استان صفر است!».
وی ادامه داد: «همیشه مناطقی جنوبی استان از مناطق شمالی بارش بیش‌تری داشتند به طوری که متوسط بارش‌های جنوب ۱۸۰ میلیمتر و متوسط شمال کمتر از ۹۰ میلیمتر است اما سال گذشته۲۰ درصد بارش‌ها را در جنوب داشتیم و ۸۰ درصد آن در شمال بود. برای اولین‌بار بود که چنین اتفاقی افتاد».
تشدید بارگذاری بر منابع آبی
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای کرمان با طرح این پرسش که در چنین وضعیتی چه باید کرد؟ گفت: «تامین آب پایدار شرب و بهداشت اولویت اول هر کشوری است. در سال آبی که گذشت توسعۀ زون‌های آب شرب را با هماهنگی معاونت عمرانی استانداری و مشاور مربوطه انجام دادیم و تا جایی که می‌شد در همۀ شهرهای استان اراضی را سیر کردیم تا بیشتر بتوانیم از آب زیرزمینی برای تامین آب شرب استفاده کنیم».
علیدادیسلیمانی افزود: «امسال حدود ۷۵ حلقه چاه پدافندی برای آب شرب مجوز دادیم. وقتی از لحاظ کمیت آبی دچار مشکل می‌شویم، تعداد منابع را زیاد می‌کنیم».
وی ادامه داد: «متوسط دبی چاه‌های آبفا در استان از 35 لیتر به حدود ۲۰ تا ۲۵ لیتر رسیده است. مجبور شدیم که مجوز حفر چاه‌های جدید را بدهیم. در واقع، بارگذاری بیش‌تری روی آب زیرزمینی انجام دادیم تا این آب شرب به دست مردم رسید».
وی گفت: «کمبود برق که پیش می‌‌آید، آن را قطع می‌کنند و همه متوجه می‌شوند کمبود است اما باید تمام تلاش خود را به‌کار بگیریم تا آب قطع نشود. چگونه باید مردم را مطلع کنیم که آب نیست که مصرف را کاهش بدهند؟».
وی اظهار کرد: «در شهر کرمان گفتیم چاه‌هایی که مربوط به صنایع و سیستم‌های اداری هستند را شناسایی کنیم. برای ۱۳ حلقه چاه دستور دادستان را هم گرفتیم چون در مسیر شبکۀ آب شرب بودند و کیفیت خوبی هم داشتند. این اقدام به این منظور انجام شد تا اگر در فاز بعد نیاز به تامین بیشتر آب شرب شد، از این چاه‌ها استفاده کنیم که خوشبختانه هنوز به این مرحله نرسیده‌ایم».
صرفه‌جویی مقدم بر انتقال آب
وی در ادامۀ اظهاراتش به تامین آب شرب شهر کرمان اشاره کرد و گفت: «کسانی می‌گویند شهر کرمان در پیک مصرف به سه مترمکعب آب نیاز دارد. من فکر می‌کنم آن یک مترمکعبی که کمبود داریم را از طریق صرفه‌جویی می‌توانیم تامین کنیم».
علیدادیسلیمانی ادامه داد: «خط انتقال آب از خلیج‌فارس برای میان‌مدت در نظر گرفته شده است».
وی با بیان اینکه این پروژه به‌صورت مشترک توسط آب منطقه‌ای و شرکت آب‌نیرو اجرا می‌شود، اظهار کرد: «ما ۶۷ کیلومتر از ۱۴۵ کیلومتر خط را اجرا کردیم. مابقی آن با تصمیم وزیر محترم نیرو در سال 1402 به شرکت آب نیرو ایران واگذار شد. هم‌اکنون احداث خط انتقال تقریبا تکمیل شده و در مراحل پایانی است. فقط احداث ایستگاه‌های پمپاژ می‌ماند که شرکت آب‌نیرو قول داده است تا تابستان آینده این آب به شهر کرمان برسد».
وی افزود: «آیا باید از این آب استفاده کنیم؟ من می‌گویم خیر. ما باید صرفه‌جویی کنیم که این آب گران را استفاده نکنیم. اما به‌دلیل شرایط خاصی که در استان وجود دارد باید این آب به استان بیاید. این اولویت اول استان و مدیران عالی و شرکت آب منطقه‌ای و آبفاست. این آب گران را باید به شهر برسانیم اما باید تلاش کنیم مردم تا جایی که ممکن است از این آب استفاده نکنند و این شدنی است».
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان ادامه داد: «متوسط مصرف آب در کشور ما دو برابر متوسط کشورهایی است که پربارش هستند. سرانۀ مصرف آب در گذشته ۲۴۰ لیتر بود که به ۵۰ درصد آن کاهش یافته است. در حال حاضر، حدود ۱۰۰ تا ۱۵۰ لیتر سرانۀ مصرف هر فردی در کشور است».
توسعۀ نادرست
وی با بیان اینکه مخازن و منابع آبی ما با مشکل مواجه شده است، گفت: «در استان ما توسعۀ ناپایداری در بخش کشاورزی رقم خورده است. ۲۴ هزار حلقه چاه داریم که ۹۰ درصد آن در دهه‌های اخیر شکل گرفت. نظام جمهوری اسلامی در همۀ بخش‌ها درخشیده و می‌تواند با ابر قدرت‌ها به خوبی مبارزه کند اما اگر از من بپرسند می‌گویم در حوزۀ آب اشتباه کردیم».
وی ادامه داد: «در قوانین و سیاست‌گذاری و اشتغالی که ایجاد کردیم مرتکب اشتباه شدیم و حد را رعایت نکردیم. مجلس شورای اسلامی سه مرتبه اعلام صدور مجوز برای چاه‌های جدید کرد در حالی که ظرفیت آبی را چندان ملاک قرار نداد. در چنین شرایطی است که شاهد افت سطح آب زیرزمینی هستیم. اشتغال هم متاسفانه به سمت کشاورزی رفت. در حالی که باید به سمت صنعت می‌رفت. ما استانی معدنی هستیم. می‌توانستیم بیشتر در این بخش‌ها کار انجام دهیم ولی توسعه بیشتر در بخش کشاورزی رقم خورده است».
وی افزود: «بیش از ۵ میلیارد مترمکعب برداشت آب از طریق چاه‌های کشاورزی در استان انجام می‌شود. کل مصرف آب در بخش شرب در استان 320 میلیون مترمکعب است». وی اضافه کرد: «در کشاورزی اگر مزرعه‌ای با کمبود آب مواجه شود راهکارهایی دارد ولی آب شرب باید حتما به‌موقع تامین شود».
وی ادامه داد: «بیش از ۵ میلیارد برداشت آب در بخش کشاورزی است؛ در دو، سه سال اخیر، برپایۀ قانون که می‌گوید آب در مناطق ممنوعه باید جیره‌بندی شود، وزارت نیرو دستورالعملی داده است. یکی اینکه ۲۵ درصد آب کشاورزی و پروانه‌ها را کاهش دهیم که در حال حاضر، ۹۰ درصد کاهش انجام شده است. اقدام دیگر نصب کنتور است. شمال استان تقریبا برای بیش از ۹۰ درصد از چاه‌های تاثیرگذار کنتور نصب شده و به مدار آمده و اطلاعات را از خروجی این کنتورها می‌گیریم. در جنوب استان هم این اقدام شروع شده ولی سرعت کمی دارد چون یکسری مقاومت‌های اجتماعی در این زمینه وجود دارد».
هدررفت بالا از شبکه
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان در بخش دیگری از اظهاراتش گفت: «طبق قانون برنامۀ هفتم سازمان جهادکشاورزی هم وظایفی دارد. در حوزۀ آبفا هم اقداماتی باید صورت گیرد از جمله اینکه با اصلاح شبکه، جلوی هدررفت در شبکۀ توزیع آب را بگیرند».
وی افزود: «نمی‌توان مدام به مردم بگوییم که صرفه‌جویی کنند. خود شبکه هم مهم است که هدررفت نداشته باشد. آن‌طور که گفته شده در استان کرمان به‌طور متوسط حدود ۳۰ درصد هدررفت در شبکه وجود دارد که رقم قابل‌توجهی است اما رفع آن هم نیاز به اعتبار و هزینه‌های زیادی دارد. شبکۀ توزیع فرسودۀ ۵۰ سال گذشته را باید به‌روز و هدررفت را حذف کنیم».
علیدادیسلیمانی ادامه داد: «در بخش کشاورزی هیچ راهی وجود ندارد مگر اینکه اصلاح الگوی کشت را جایگزین کنیم. ما باید به سمت کشت‌های گلخانه‌ای برویم. سازمان جهاد کشاورزی کار را شروع کرده و در حال انجام اقداماتی است».
برخورد با چاه‌های غیرمجاز
وی با اشاره به اینکه در استان کرمان حدود 7500 حلقه چاه غیرمجاز داریم، گفت: «90 درصد چاه‌های غیرمجاز مربوط به جنوب استان هستند چون آب در جنوب در دسترس است اما در شمال برای حفر چاه غیرمجاز باید از دستگاه حفاری استفاده شود که تحت کنترل آب منطقه‌ای است. در جنوب کرمان در حاشیۀ هلیل‌رود می‌توانند با دست و با مقنی چاه حفر کنند».
وی بیان کرد: «تعداد چاه‌های غیرمجاز در استان 11 هزار حلقه بود که با پلمب و برخورد، طی پنج سال گذشته به 7500 حلقه رسیده است. از دادستان‌های استان در این زمینه تشکر می‌کنیم که همراهی کردند».
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان با بیان اینکه همین امسال ۳۸۸ حلقه چاه پر شده است، اظهار کرد: «برای ۱۲۰۰ چاه نیز رای گرفته‌ایم اما به مزرعه که رفته‌ایم موفق به پلمب آن نشده‌ایم. برخورد با چاه‌های غیرمجاز کار بسیار سختی است. بنده در شهرهای متعدد تجربۀ مدیریتی دارم. سخت‌ترین کار ما در این حوزه است آن هم به‌خاطر تنش‌هایی که وجود دارد. وقتی اشتغالی قطع می‌شود باید جایگزینی برای آن باشد ولی متاسفانه جایگزینی تعریف نشده است».
علیدادیسلیمانی افزود: «سعی ما این است که بتوانیم این چاه‌های غیرمجاز را به حداقل برسانیم ولی باید جایگزینی برای خانواده‌ها باشد».
وی یادآور شد: «چاه‌های غیرمجاز دو دسته هستند؛ تعدادی که قبل از سال ۸۵ حفر شده‌اند که طی فرایندی می‌توانیم به آن‌ها مجوز بدهیم. در استان 4500 حلقه چاه از این نوع داریم که در حال تعیین‌تکلیف هستند. به مردم هم دربارۀ این موضوع اعلام کرده‌ایم که هرکس بتواند سطح زیرکشت و برداشت را کاهش دهد و کنتور نصب کند، مشمول شرایط این قانون خواهد شد».
وی افزود: «۳۷۰۰ حلقه چاه دیگر هم وجود دارد که باید با آن‌ها برخورد قانونی صورت گیرد که عرض کردم برای ۱۲۰۰ مورد آن رای گرفته‌ایم».
مدیرعامل شرکت آب منطقه‌ای استان کرمان تاکید کرد: «برخورد با چاه‌های غیرمجاز کاری زمان‌بر و بسیار سخت است». وی ادامه داد: «به مجمع نمایندگان استان هم اعلام کرده‌ایم که معیشت جایگزین ضروری است چون آن‌قدر چاه پر کردیم که دوباره تخلیه شدند».
وی اظهار کرد: «۴۱ گروه گشت بازرسی داریم که مستمر دشت‌ها را پایش می‌کنند و در تلاشیم تا برداشت‌های غیرمجاز را کاهش دهیم».
وی گفت: «در گذشته روال این بود که وقتی می‌خواستیم یک چاه را قطع کنیم حتما باید دستور قضایی برای آن می‌گرفتیم اما در پی هماهنگی‌ای که با حوزۀ برق ایجاد شد، الان در سامانه مشترک، چاه‌هایی که آب مازاد و برق مازاد دارند را معرفی می‌کنیم تا برق آن قطع شود. بعد از مراجعۀ مشترک، اصلاح روش آبیاری و الگوی کشت را توصیه می‌کنیم».
وی خاطرنشان کرد: «درست است سطح آب زیرزمینی کاهش پیدا کرده ولی می‌توانیم کارهایی برای جبران این وضعیت انجام دهیم و این، همت همگانی می‌طلبد». / الف
*عکس: روابط عمومی شرکت آب منطقه ای کرمان
نظر خود را بنویسید