فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌‌آبادی: تلاش مُقنی‌ها برای آزادسازی مسیر آب و نجات «قنات قنبرآباد شیخی» بم ادامه دارد.
تخریب قنات قنبرآباد، هفتۀ گذشته و به‌دلیل انجام عملیات عمرانی برای ساخت یک پارک اتفاق افتاد.
به گفتۀ مدیر جهاد کشاورزی بم، هزار کشاورز با دبی آب 360 لیتر در ثانیه، از این قنات استفاده می‌کردند و اکنون با مشکل مواجه شده‌اند.
محمد برشان پژوهشگر و مدیر مرکز قنات استان کرمان با اشاره به آسیبی که عملیات عمرانی به این قنات زده، توضیح داد: «میله‌های این قنات، بر اثر عملیات عمرانی در حاشیۀ ورودی شهر بم که برای ساخت پارک «مدیران خودرو» انجام شد، در تاریخ 20 اردیبهشت‌ماه امسال و به دنبال بارریزی و کوبیدن مصالح با غلتک و بدون رعایت هیچ‌گونه حریم و مسائل فنی، دچار ریزش و تخریب و قنات کمرشکن شده است».
وی با بیان اینکه با ریزش قنات، مسیر آب مسدود شده است، ادامه داد: «در حال حاضر، به دلیل مسدود بودن میله‌ها و گالری قنات، میزان تخریب قابل برآورد نیست اما مُقنیان با تجربه، مسیر تخریب و پرشدگی قنات را بیش از 400 متر تخمین می‌زنند».
وی ادامه داد: «عدم هماهنگی و استعلام لازم برای جاده‌سازی و عملیات عمرانی، عدم رعایت حریم میله چاه‌های قنات، انجام ندادن آزمایش فنی و مکانیک خاک موجبات حادثه را فراهم کرده و حدود 10 پشته و میله از قنات پر شده است».
وی گفت: «با توجه به مسدود بودن مسیر آب در بالادست، یک سد زیرزمینی بزرگ ایجاد شده است و به همین خاطر مقنی‌ها مجبورند از پایین‌دست به سمت محل تخریب کار کنند که با توجه به حجم بالای رسوب در این مسیر، عملیات با کندی پیش می‌رود».
این قنات، به گفتۀ برشان، به صورت دو شاخه است و با نام‌های قنبرآباد و ده‌شیخ با جهت شیب جنوب غرب به سمت شمال شرق و در مسیر جنوب اتوبان کرمان ـ بم قرار دارد.
این دو رشته قنات پس از پیوستن به هم، به موازات جاده و در بستر رودخانه وارد شهر بم می‌شوند.
این قنات دارای دو مادر چاه است و بنا به منابع موجود، سنگ‌بنای آن در دوران حکومت سلجوقیان کرمان گذاشته شده است.
مدیر مرکز قنات استان کرمان شنبه 7 خردادماه در گفت‌وگو با فردای‌کرمان افزود: «در سال‌های 93 و 95 نیز، انجام عملیات عمرانی غیراصولی و غیرفنی و وجود دهنه‌های پل رودخانۀ «آدوری» در مسیر جادۀ بم ـ زاهدان موجب تغییر رژیم رودخانه و تخریب جادۀ آسفالته و تغییر مسیر رودخانه به داخل قنات شد. یعنی در طول هشت سال گذشته، فقط به صرف انجام عملیات عمرانی سه بار این قنات به مرز نابودی رسیده است».
وی دربارۀ خساراتی که تخریب اخیر این قنات ایجاد کرده است، گفت: «خوشبختانه روال تشکیل سد زیرزمینی در بالادست به صورتی پیش رفته که آسیبی به چاه‌های قنوات بهجت‌آباد، فرخ‌آباد، اکبرآباد، حسن‌آباد، و مهدی‌آباد کاخ وارد نکرده است».
این پژوهشگر حوزۀ آب و قنات اظهار کرد: «در حال حاضر شش بست چرخ با کادر مقنی تحت نظارت مستمر مشغول کار هستند».
وی سپس گفت: «وجود جادۀ بم ـ کرمان در مسیر میله چاه‌ها و پرتردد بودن این مسیر یکی از آسیب‌های جدی قنات‌ها به شمار می‌رود و متاسفانه از ابتدا، هیچ‌گونه توجهی به وجود قنوات و حفظ حریم آن‌ها نشده است».
وی تاکید کرد: «باربرداری شن و ماسه با عمق متوسط 20 تا 30 متر در بالادست قنات‌ها و عبور ماشین‌آلات سنگین و کامیون‌ها از جاده‌های خاکی و فرعی باید مورد بازبینی و تجدید نظر قرار گیرد. در حال حاضر، به عمق 30 متر از روی قنات بهجت‌آباد جنوبی و با عمق 40 تا 50 متر و از مجاورت میله چاه‌ها به متراژ 30 متر باربرداری صورت می‌گیرد».
وی اضافه کرد: «مسئولین و دست‌اندرکاران عملیات عمرانی باید بیش از پیش به اهمیت قنوات واقف شوند تا جلوی تکرار این حوادث گرفته شود».
وی اظهار کرد: «نیاز است تابلوهای هشداردهنده در خصوص رعایت مسائل قنات در دو طرف جاده نصب شود».
به گفتۀ وی، پروندۀ ثبت ملی قنات قنبرآباد شیخی در مهرماه 1400 تکمیل و برای طی مراحل به سازمان میراث فرهنگی استان کرمان ارسال شده است.
برشان مدعی است: این قنات در زمرۀ پرآب‌ترین قنات‌های ایران و حتی جهان قرار دارد.
وی گفت: «این قنات از سال 1349 با دبی 353 لیتر در ثانیه تا اردیبهشت 1401 با دبی 360 لیتر در ثانیه آماربرداری شده است. در این مقطع زمانی، از سال 1368 تا سال 1372 با دبی 384 لیتر در ثانیه دارای بیش‌ترین میزان بوده است. براساس اعلام اداره اوقاف طی نامۀ شماره 2772 مورخ 1/2/1397 در سال 1038 هجری قمری برابر با 1006 هجری‌شمسی یک طاق میله قنات قنبرآباد ده‌شیخ وقف بر آستان امام‌زاده خواجه حسن عسکری شده است». / الف
نظر خود را بنویسید