فردای‌کرمان - اسما پورزنگی‌آبادی: کتابفروشیهای کرمان چندین سال است که با رکود و کسادی دست‌وپنجه نرم می‌کنند و الان هم، شرایط نه مثل گذشته، بلکه به گفتۀ محمدمهدی سعیدی مدیر کتابفروشی فرهنگ بدتر از حتی سال قبل شده است.
او که بیش از نیم قرن در بازار کتاب و عرصۀ فرهنگ در کرمان فعال است، می‌گوید که اگر این شرایط ادامه داشته باشد، کتابفروشیها مجبورند مدام کتاب‌های کمتری را عرضه کنند.
بنا به گفتۀ سعیدی، مردم به سمت کتاب تمایل بیش‌‌تری پیدا کرده‌اند، اما قدرت خرید ندارند.
او که در حوزۀ نشر هم فعالیت دارد، می‌گوید که تیراژ کتاب‌ها آن‌قدر پایین آمده که به 100 نسخه و 200 نسخه و 300 نسخه رسیده و مثل گذشته نیست که مثلا پنج هزار نسخه چاپ شود. تنوع کتاب هم خیلی کم شده و اکثر ناشران ترجیح می‌دهند چاپ‌های قدیم را که فروش رفته یا خوب به فروش می‌رود تجدید چاپ کنند.
گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید.
*آقای سعیدی بفرمایید وضعیت فعلی خرید و فروش کتاب چگونه است؟
وضعیت کتاب مثل گذشته است، همان کسادی و مشکلات قبلی وجود دارد علاوه بر آن، از لحاظ اقتصادی شرایطی ایجاد شده که خیلی‌ها خرید کتاب را از سبد هزینۀ خود حذف کردند. در مجموع باید بگویم وضعیت از سال گذشته بدتر است.
*فکر می‌کنید این رکود همچنان ادامه خواهد داشت یا به آیندۀ خوش‌بین هستید؟
تا شرایط تورم و گرانی‌هایی که به خصوص دربارۀ کاغذ و سایر ملزومات وجود دارد و پایین بودن تیراژ کتاب‌ها ادامه داشته باشد؛ مسلما وضعیت روز به روز بدتر خواهد شد.
*و این، چه تاثیری بر کتابفروش‌ها خواهد گذاشت؟
قطعا تاثیر منفی خواهد داشت و مدام خریدشان از نظر تعداد کتابی که می‌آورند کمتر می‌شود، و کتاب کمتری برای عرضه خواهند آورد و هر نوع کتابی را هم نخواهند آورد و سعی می‌کنند کتاب‌هایی بیاورند که کمتر در قفسه‌ها می‌ماند تا خواب سرمایه کمتر شود. به هر حال، کتابی که قیمت آن 500 هزار تومان شده را نمی‌توان سه، چهار سال نگه داشت. هرچه هم بیشتر بماند، گران‌تر خواهد شد. در نتیجۀ این شرایط، خیلی کتاب‌ها را نمی‌آورند یا کتاب کمتری می‌آورند؛ مثلا به جای 10 کتاب، یک کتاب می‌آورند.
*در این شرایط، مردم مجبورند کتابی که نیاز دارند را اینترنتی بخرند که این هم معطلی و گرفتاری خاص خود را دارد. درست می‌گویم؟
خرید اینترنتی هم راهی برای تهیه کتاب است ولی همین الان هم بسیاری از کتاب‌فروشان خیلی کتاب را نگه نمی‌دارند بلکه سفارش از مشتری قبول می‌کنند و کتاب را بر همان اساس خریداری می‌کنند. اگر کسی نخواهد اینترنتی خرید کند، از این طریق می‌تواند کتاب موردنظرش را سفارش بدهد.
*به جز تورم و شرایط بد اقتصادی، دلایل دیگری هم برای استقبال کم مردم از خرید کتاب وجود دارد؟
اینترنت و شبکه‌های اجتماعی اثرگذار بوده است. یکی از عوامل کسادی بازار کتاب (کاغذی) همین اینترنت و کتاب‌های پی‌دی‌اف است اما خیلی‌ها همچنان تمایل به خرید کتاب کاغذی دارند؛ هم به‌دلیل عوارضی که برای چشم دارد و هم اینکه امکان دانلود بسیاری از کتاب‌ها وجود ندارد. الان مجدد مردم به سمت کتاب تمایل بیش‌‌تری پیدا کرده‌اند اما قدرت خرید ندارند.
*علایق مشتریان بیشتر در چه زمینه‌هایی است؟
علایق خانم‌ها و آقایان و اینکه در چه سن و سالی باشند فرق دارد. خانم‌ها بیشتر رمان و کتاب‌های روانشناسی و انگیزشی و آقایان کتاب‌های کسب‌وکار و فلسفه و جامعه‌شناسی را می‌خرند. خانم‌ها خیلی به کتاب‌های فلسفی علاقه ندارند و آقایان سن بالا، بیشتر دنبال کتاب‌های تاریخی هستند.
*امسال نمایشگاه کتاب برگزار نشد. نظرتان در این‌باره چیست؟
نمایشگاهی مطلوب است که ناشرانِ خوب در آن شرکت کنند اما مشکل اینجاست که در نمایشگاه‌هایی که برگزار می‌شود، بسیاری از کتاب‌ها، یا تکراری هستند یا انتشارات معتبر کمتر در آن شرکت می‌کنند، برخی مواقع این ناشران اصلا شرکت نمی‌کنند. به دلیل گرانی کتاب، بسیاری از ناشران خوب کتاب‌شان خیلی موجودی ندارد و نمی‌توانند کتاب‌های جدید چاپ کنند یا اگر چاپ‌های قبلی تمام شده باشد، نمی‌توانند تجدیدچاپ کنند. اگر هم چاپ بشود خیلی گران درمی‌آید. از آن طرف، تیراژهای کتاب پایین آمده است. بنابراین، در این شرایط ضرورتی نمی‌بینند در نمایشگاه شرکت کنند. ناشرانی که در وضعیتی هستند که کتاب‌شان را باید نقدی خرید یا مجبورند بیشتر تک‌فروشی داشته باشند، اینکه در نمایشگاه شهرستانی بخواهند کتاب عرضه کنند؛ برایشان مقدور نیست. اغلب ناشرانی که کارهای رده پایین تولید می‌کنند یا ترجمه‌های خوبی ندارند شرکت می‌کنند. من معتقدم نمایشگاه‌ها بیشتر فروشگاه کتاب هستند در حالی که در همه جای دنیا، نمایشگاه فروش ندارد، بلکه ناشران کتاب‌های جدید را می‌آورند و اگر کسی تقاضا داشته باشد به نمایندگی‌های آن ناشر در همان شهر ارجاع داده می‌شود تا جلوی کسب‌وکارهای محلی گرفته نشود.
*چندین سال است کتابفروشیهای کرمان از رکود در کسب‌وکارشان می‌گویند ولی همزمان، به ویژه در دو، سه سال اخیر شاهد گشایش کتابفروشیهای جدیدی در شهر کرمان هستیم. این تناقض ناشی از چیست؟
برخی از این کتابفروشیهای جدید همین الان با مشکل مواجه شده‌اند و اغلب مجبورند بعد از دو، سه سال تعطیل کنند. با اجارۀ بالایی که وجود دارد و با این بازار کساد، فروش کتاب جواب نمی‌دهد مگر اینکه نوشت‌افزار و بازی فکری و اسباب‌بازی و چنین کالاهایی را بفروشند تا بتوانند درآمدی کسب کنند ولی کتابفروشی که بخواهد فقط کتاب توزیع کند، نمی‌تواند دوام بیاورد. افرادی هستند که پروانۀ کتابفروشی می‌گیرند ولی اقلام غیرمرتبط هم می‌فروشند؛ این دیگر کتابفروشی نیست. کتابفروشی که صرفا کتاب بفروشد و نه حتی کتاب‌های درسی و کمک‌درسی و خریدوفروش کتاب دست دوم را انجام ندهد و بخواهد صرفا کتاب خوب بیاورد، درآمدی ندارد. آن چند تا کتابفروشی جدیدی که باز شده‌اند، در کنار کتاب چیزهای دیگری هم عرضه می‌کنند و در آینده مشخص می‌شود که چه شرایطی خواهند داشت.
*با توجه به اینکه شما در زمینۀ چاپ و نشر هم فعال هستید. وضعیت در این بخش چگونه است؟
چاپخانۀ ما به خاطر کرونا مدتی راکد بود ولی در حال حاضر، در کنار چاپ کتاب، کارهای چاپی دیگر مثل جعبه خرما و پیتزا و ... را هم انجام می‌دهد. تیراژ کتاب‌ها پایین آمده و به 100 نسخه و 200 نسخه و 300 نسخه رسیده و مثل گذشته نیست که مثلا پنج هزار نسخه چاپ شود. تنوع کتاب هم خیلی کم شده و اکثر ناشران ترجیح می‌دهند چاپ‌های قدیم را که فروش رفته یا خوب به فروش می‌رود تجدید چاپ کند. اگر در گذشته روزی 100 عنوان کتاب وارد بازار می‌شد الان به 10،15 کتاب رسیده است.
*دولت برای اینکه شرایط بهبود یابد چه باید بکند؟
برای کتاب هیچ یارانه‌ای در هیچ جای ایران داده نمی‌شود مگر ناشران وابسته به ارگان یا نهادی باشند به آن‌ها یارانه بدهند یا کتاب‌شان را برای اهدا به کتابخانه‌ها بخرند ولی از ناشران خصوصی در هیچ زمینه‌ای حمایت نمی‌شود. / الف
نظر خود را بنویسید