فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: مسئول برگزاری جشن سده در کرمان اعلام کرد که عصر دوشنبه دهم بهمن‌ماه مراسم سده به صورت عمومی و در محل باغچه بُداغ‌آباد شهر کرمان برگزار می‌شود.
فرزاد نیک‌دین روز شنبه هشتم بهمن‌ماه در گفت‌وگو با فردای کرمان اظهار کرد: «این مراسم از ساعت سه تا شش بعدازظهر دوشنبه برگزار خواهد شد».
به گفتۀ وی، مراسم آتش‌افروزی که امکان حضور عموم مردم در آن فراهم است، حدود ساعت پنج بعدازظهر آغاز خواهد شد.
به گزارش فردای‌کرمان، مراسم سده (سده‌سوزی) که از یادگارهای ایران باستان و در شمار مهم‌ترین جشن‌های ایرانی است، هرساله غروب روز دهم بهمن‌ماه در شهر کرمان برگزار می‌شود. در دو سال گذشته اما برگزاری این مراسم، به خاطر شیوع کرونا، به صورت مجازی برگزار شده بود.
دکتر رضا ریاحیان باستان‌شناس پیش از این در یادداشتی که در فردای‌کرمان منتشر شده است، با بیان اینکه امروزه بیشتر جنبه‌های ظاهری این مراسم برای عموم نمایان است و بیشتر به عنوان یک جشن از آن یاد می‌شود، یادآور شد: «در صورتی که پیشینۀ این رخداد، بسیار مهم و در ارتباط با شناخت انسان از محیط اطراف خود است».
وی همچنین نوشت: «مراسم سده مقارن با 10 بهمن‌ماه در کشورهای ایران، هند، افغانستان و تاجکستان برگزار می‌شود».
وی افزود: «برپایۀ منابع مکتوب، چند وجه تسمیه در خصوص آن وجود دارد. عده‌ای بر این باورند که سده معرف صدمین روز زمستان است که از ابتدای زمستان (اول آبان‌ماه) تا ۱۰ بهمن‌ماه که جشن سده برگزار می‌شود صد روز، و از ۱۰ بهمن‌ماه تا اول بهار ۵۰ روز و ۵۰ شب بوده و از این روز به بعد انسان به آتش دست پیدا کرده و شب هم مانند روز روشن و گرم و زنده است؛ بنابراین، شب‌ها هم شمرده می‌شوند».
وی ادامه داد: «نظر دیگر اینکه که ایرانیان دو ماه میانی زمستان را، همان دی و بهمن را، بسیار سخت و هنگام نیرومند گشتن اهریمن می‌دانستند و برای پایان یافتن این دو ماه نیایش‌های ویژه‌ای برگزار می‌کردند؛ از شب چله که چله بزرگ نیز نامیده می‌شد و در آن مهر برای مبارزه با اهریمن دوباره زاده شده بود تا شب دهم بهمن‌ماه که جشن سده و چله کوچک نامیده می‌شد برابر ۴۰ روز است و به سبب اینکه آتش (مظهر گرما و نور و زندگی) در روز سده کشف شده بود و وسیله‌ی دیگری برای مبارزه با اهریمن و بنا بر آیین باعث روشنایی شب مانند روز شد از شب چله کوچک تا اول اسفند ۲۰ روز و ۲۰ شب (جمعا چهل شب و روز) است».
ریاحیان گفت: «نظر دیگر اینکه سده معرف صدمین روز زمستان از تقویم کهن است، زمستان در تقویم کهن 150 روزه و تابستان 210 روزه بوده است و برخی گفته‌اند که این وجه تسمیه به مناسبت 100 روز پیش از به دست آمدن محصول و غلات است. در میان حرکت زمین از فصل زمستان سرد به فصل بهار و گرم شدن زمین وجه مشترک این چند نظریه است».
وی در بخش دیگری از این یادداشت اظهار کرد: «در خصوص این جشن که یکی از کهن‌ترین مراسم های شناخته‌شده در ایران است اظهارنظرهای مختلفی در خصوص فلسفۀ وجودی آن مطرح شده است. بعضی از محققین اشاره به این دارند که از سده در متون زرتشتی نامی برده نشده است. باز از سوی دیگر، متأسفانه عده‌ای عجولانه و بدون بررسی کافی اعتقاد دارند این جشن اصلا آیینی ایرانی نیست و از کشورهای دیگر به ایران آمده است. به هر حال، جامعه زرتشتی‌ها این مراسم را با ضوابط خاصی برگزار می‌کنند و امروزه یکی از رخدادهای مهم با هدف جذب گردشگر در شهر کرمان محسوب می‌شود».
وی با بیان اینکه انسان همواره برای رفع نیازهای روزمره‌ی خود با محیط اطراف به یک هماهنگی رسیده است، توضیح داد: «به طوری که با شناخت از تغییرات جغرافیایی از جمله شب و روز، فصول سرد(پاییز و زمستان) و گرم (بهار و تابستان) برای انجام امور زندگی خود از جمله کشاورزی، دامداری، صنعتی و اجتماعی به تعامل با محیط جغرافیایی اطراف خود رسیده بود. یکی از این امور کشاورزی است که یکی از نیازهای اصلی بشر از گذشته تا به امروز محسوب می‌شود و بیشتر جنبه‌های سیاسی، اقتصادی و فرهنگی در جوامع باستان بر پایۀ آن تنظیم می‌شده است؛ به طوری که اکثر مراسم‌ها و آیین‌ها ریشه در تغییرات جغرافیایی محیط اطراف انسان دارد؛ به طور مثال، سرآغاز شکل‌گیری نوروز، یلدا و سده برگرفته از همین تغییرات طبیعت اطراف جوامع بشری است. نوروز حرکت طبیعی زمین به سمت آغاز رویش زندگی است و یلدا نیز شروع فصل سرما (چله بزرگ) در مسیر و چرخش بستر زمین است. به طوری که در تعیین و زمان این دو رویداد (نوروز و یلدا) حرکت و تغییرات طبیعی زمین نقش اساسی دارد و انسان کوشیده برای انجام امور زندگی خود در رفتارهای اقتصادی (کشاورزی) اجتماعی (تعیین مراسم خاص) از آن بهره برده و تعامل مناسبی با آن داشته باشد که این رفتارها تا به امروز ادامه دارد».
وی اظهار کرد: «آنچه از منابع مکتوب و شواهد استنتاج می‌شود اینکه جوامع بشری چه در گذشته و حال برای رفع نیازهای اساسی و مهم زندگی خود (کشاورزی) با شناخت از محیط اطراف خود (جبر محیطی) پس از پشت سر گذاشتن فصل سرما (چله بزرگ) زمانی(10 بهمن) که فصل رویش شروع می‌شود (چله کوچک) اقدام به کاشت محصولات کشاورزی می‌کند تا در فصل بهار این دانه‌های محصولات کشاورزی سر از خاک بیرون بیاورند و تا فصل گرما(تابستان) رشد کنند و سپس در پاییز سرآغاز فصل سرما برداشت شوند که این روند هرسال تا به امروز در جوامعی که نیاز اساسی آنها کشاورزی است ادامه داشته و تکرار می‌شود».
وی نوشت: «تکرار این روند در اکثر روستاهای ایران و منطقه خاورمیانه هر ساله اجرا و بعضاً بدون مراسم خاصی از جمله سده یا سده‌سوزی و همراه با درک مناسب انسان از شرایط جغرافیایی اطراف خود صورت می‌گیرد».
ریاحیان تاکید کرد: «همان‌طور که در قبل به آن اشاره شد، در وجه تسمیه چند واژه مهم که اکثر آنها بر گرفته از تغییرات طبیعی زمین هستند و شامل گرمای زمین(کشف آتش)، چله بزرگ(آغاز فصل سرما)، چله کوچک (شروع پایان فصل سرما) می‌شوند وجود دارد که همگی آنها با روند آغاز کشت محصولات کشاورزی توسط انسان تطبیق دارد».
به گفتۀ ریاحیان، این مراسم خاص دارای فلسفۀ منطقی و هدفمند در ارتباط با شناخت انسان از محیط خود است و به عبارتی دیگر، سده نشانگر شناخت و تعامل سازنده انسان از طبیعت خود برای رفع نیاز های مهم و اساسی است که نیاز است پژوهش‌های مستقلی در این زمینه انجام گیرد. / الف
نظر خود را بنویسید