گذشتۀ باستانی کرمان دیده شود

گروه جامعه ـ در ادامه‌ی گفت‌وگو حول انتخاب یک روز برای کرمان و به‌نام کرمان که از مردادماه امسال بحث آن از صحن علنی شورای شهر شروع شده؛ هم‌اکنون رضا ریاحیان، باستان‌شناس در قالب یادداشتی اظهارنظر خود را بیان می‌کند. به گزارش فردای‌کرمان، او معتقد است باید این انتخاب را به گونه‌ای انجام داد تا همه‌ی اهالی استان این روز را از آنِ خود بدانند.
چنانچه تمایل دارید آنچه تاکنون درباره‌ی انتخاب روز کرمان رخ داده را مرور کنید، در قسمت پایین این صفحه، بر زبانه‌ی «روز کرمان» کلیک کنید و اخبار و یادداشت‌های مرتبط را بخوانید. تاکنون پیشنهادات زیادی از جشن سده تا سالروز آتش زدن مسجد جامع مطرح شده و قرار است تا پایان آذرماه تصمیم نهایی گرفته شود. یادداشت ریاحیان را که در اختیار «فردای‌کرمان» قرار گرفته در ادامه می‌خوانید.
«مدتی است شورای شهر کرمان و فعالان عرصه‌ی فرهنگی استان کرمان در حال انتخاب روزی برای ثبت در تقویم ملی به نام کرمان هستند. در این مدت اظهار نظرهای مختلفی از سوی صاحبنظران شده و هرکدام از پیشنهادات از جهاتی مناسب و قابل تامل است. ثبت این نام می‌تواند در آینده یک میراث ناملموس محسوب می‌شود. در یاداشتی مختصر به این موضوع از جنبه‌های پرداخته می‌شود به این امید که در تصمیم‌گیری به فهمی روشن دست یابیم.
استان کرمان یکی از پهناورترین استانهای کشور است و تنوع اقلیمی نزدیک به هم باعث شکل‌گیری تنوع اقوام با آداب و رسوم مختلف در این منطقه شده است. شرایط اقلیمی مناسب در محدوه‌ی جغرافیایی و وجود مواد خام معدنی و مردمانی سخت‌کوش باعث شده حیات در این منطقه از دوران گذشته (پارینه سنگی) تا عصر حاضر تداوم داشته باشد.
شهر امروزی کرمان که مرکز سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی محسوب می‌شود معرف تنوع اقوام مختلف استان کرمان است. نکته‌ای که می‌توان اشاره کرد این‌که امروزه هنگامی از کرمان در محافل علمی و غیر علمی یاد می‌شود ذهن اکثر مردمان خود این استان و خارج از آن متوجه شهر امروزی کرمان می‌شود در صورتی‌که از گذشته تا به امروز به دلیل شیوه‌ی زندگی مردمان این منطقه که مجال پرداختن به آن در این یادداشت کوتاه نیست؛ نام کرمان مربوط به گستره‌ی جغرافیایی خارج از محدوده شهر کرمان می‌شده و به عبارتی کل استان کرمان با تنوع اقلیمی و اقوام را شامل می‌شود.
در محدوده‌ی سرزمینی کرمان رخدادهای مهمی روی داده که می‌توان برای نام‌گذاری روز فرهنگی کرمان انتخاب شوند؛ سالروز تولد و وفات مشاهیر کرمان در همه زمینه‌ها از جمله محمد ابراهیم باستانی پاریزی، هوشنگ مرادی‌کرمانی، خواجوی کرمانی و شاعران امروزی و هنرمندانی از جمله زنده‌یاد ایرج بسطامی و زنده‌یاد روح‌الله خالقی؛ سازنده‌ی آهنگ «ای ایران» نمونه‌هایی از این موارد است. وقایع طبیعی باستانی از جمله جشن سده و جشن تندرستون نیز گزینه‌های دیگری محسوب می‌شود. واقعه‌ی تاریخی حمله‌ی آقا محمد خان قاجار به کرمان و بعضی از لشکر کشی‌های دیگر به این سرزمین نیز می‌تواند گزینه‌های مناسبی باشد. روز آتش‌سوزی مسجد جامع، سالروز تبعید رهبر انقلاب به کرمان نیز رخدادهای مهم عصر انقلاب محسوب می‌شوند. علاوه بر گزینه‌های مطرح شده؛ موارد متعدد دیگری نیز وجود دارد که می‌توان به آن پرداخت.
در این میان از دیدگاه باستان‌شناسی وقایع مهم دیگری نیز در این منطقه رخ داده است که می‌توان به ورود سفیر دولت سومر بین‌النهرین (عراق) به سرزمین ارت که به احتمال زیاد محدوده‌ی سیاسی امروزی کرمان است اشاره کرد.
در دوران هزاره‌ی سوم پیش از میلاد مصادف با عصر شهرنشینی براساس یک داستان حماسی، به‌دلیل رونق صنعتی و اقتصادی در سرزمین اَرَتَ (کرمان) فرستاده‌ای از سرزمین بین‌النهرین (عراق) برای اعزام تعدادی از صنعت‌گران ماهر و هنرمندان چیره‌دست به همراه مواد خام از قبیل سنگ‌های معدنی، قیمتی و زینتی به سرزمین کرمان وارد می‌شود و طی یک نزاع حماسی در پایان این فرستاده به همراه هنرمندان ماهر به سرزمین خود (بین‌النهرین) رفته و معابد و کاخ باشکوهی توسط این هنرمندان ایجاد شده است. این داستان حماسی نشان دهنده‌ی قدرت سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در عصر شهرنشینی که یکی از دوران‌های مهم تحولات جوامع بشری در گذشته بوده را نشان می‌هد. پس، این رویداد نیز می‌تواند در نام‌گذاری روز فرهنگی کرمان دیده شود. به‌هرحال، انتخاب هر کدام از وقایع مهم تاریخی برای نام‌گذاری روز فرهنگی کرمان مناسب است. ولی نکته‌ی مهمی که به آن باید توجه شود این است که روز فرهنگی کرمان در آینده یک میراث ناملموس به‌حساب می‌آید و یکی از شاخصه‌های اصلی و مهم میراث ناملموس فراگیر و پویا بودن آن است. به همین دلیل، نام انتخاب شده فارغ از در نظر گرفتن تاریخ رخداد صورت گرفته، ابتدا می‌بایست در برگیرنده‌ی تمامی اقوام ساکن دراستان کرمان شود و این مردمان با آن روز احساس همزاد پنداری کنند. در مرحله دوم که حائز اهمیت است؛ اقدامات بعد از انتخاب و ثبت نام کرمان در تقویم ملی است؛ باید مراسم و آئین نکوداشت این روز در آینده، به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی و اجرا شود که تمامی مردمان این سرزمین از جمله شهرستان‌های مختلف استان مثل یک میراث ناملموس اقداماتی فراگیر در راستای نکوداشت آن انجام دهند تا این عمل باعث انتقال مناسب این روز مهم به نسل‌های آینده شده و در حافظه‌ی شنیداری و تاریخی مردمان استان کرمان و ایران ثبت شود».