فردای‌کرمان ـ دکتر نیما جهان‌بین*: ساعت 7 صبح چند روز پیش بود که از دفتر شهردار کرمان تماس گرفته شد و پس از مدت‌ها پیگیری و انتظار، قرار جلسه‌ای برای 9 صبح همان روز تنظیم شد. از آن رو برای برگزاری این جلسه، مدتی پیگیر و مطالبه‌گر بودیم که به نظر می‌آمد شهردار، گام نخست را در میثاق فی‌مابین برداشته و حالا نوبت جامعۀ تخصصی و به ویژه انجمن معماران کرمان است که نشان دهد، هست بر آن عهد که بسته است؛ زیرا در نخستین ماه‌های روی کار آمدن شهردار، من از سوی انجمن معماران استان، مطلبی نوشتم که با عنوان «نامه‌ای به شهردار کرمان و برای تاریخ فردا» در پایگاه خبری فردای‌کرمان منتشر شد و در آن با طرح شش ابر چالش و کلان بحران شهر، اظهار کرده بودم که مردم کرمان چگونه می‌توانند به آیندۀ شهری که مبتلا به چنان بحران‌هایی است، امیدوار باشند وقتی شاهدند بر ناتوانی مدیران و مسئولان شهر از انجام ساده‌ترین مسائل همچون برچیدن و اصلاح نمای سوخته‌ای که قریب سه سال بر پیشانی مهم‌ترین شریان شهر مانده و به نماد زشتی‌ها و ناتوانی در برچیدن زشتی‌ها بدل شده است، از این رو توجه به همین مسئلۀ ساده و حق اولیۀ مردم در ملاقات نکردن هر روزۀ زشتی را به میثاق جامعۀ متخصصان شهر و معماری با شهردار تعبیر کردم که به انتظار و نظاره‌ایم تا کوشش و توجه مدیریت جدید شهر به وجهی از معنای زیبایی که نبود زشتی است را با عملکرد شهردار جدید در مورد این نمای سوخته بسنجیم و چون شاهد پیگیری‌ها و عزمی جدی در این‌باره شدیم، وظیفه دانستم که قدم‌های مهم بعدی برای همراهی و همکاری با شهردار و مجموعۀ مدیریت شهری برداشته شود و مصرانه برای برپایی این نشست پیگیری و درخواست کردم. جلسه‌ای که بیشتر از یک ساعت به درازا کشید و با صبوری و گشاده‌رویی شهردار، دو مجموعۀ پروپوزال مورد گفت‌وگو قرار گرفت و در نهایت به صورت مکتوب تقدیم شد.
پروپوزال نخست، شامل پیشنهاد انجمن معماران استان برای تشکیل پیش‌درآمد یا نمونۀ آزمایشی «کارخانۀ نوآوری کرمان» در قالب تاسیس مرکز کار اشتراکی برای معماران کرمانی بود که هم‌زمان به برپایی رویدادها و برگزاری پنل‌ها و نشست‌های تخصصی معماری نیز می‌پردازد.
این پروپوزال که در آغازین سال تاسیس انجمن معماران استان کرمان، تقدیم معاون عمرانی استاندار شده بود با ارجاع به ادارۀ کل راه و شهرسازی و اظهار نبود فضای مورد درخواست، ابتر ماند و مدتی پیش که تفاهم‌نامه‌ای به امضای شهردار و استاندار کرمان برای راه‌اندازی کارخانۀ نوآوری رسید، دوباره جان گرفت چرا که می‌تواند زمینهای مناسب و آغازین برای انجام کار فراهم کند که با راهبری انجمن معماران و در قالب پایلوت آن کارخانه باشد و پس از نتیجه‌گیری های اجرایی، رصد اولیه و نیز آسیب‌شناسی احتمالی در نهایت به انجام کل طرح منجر شود.
همچنین در ادامه، آمادگی انجمن معماران برای برعهده گرفتن مواردی مطرح شد که اهم آن راهبری مسابقات و جوایز شهری و نیز پژوهش برای تدوین مجموعه‌های ضوابط عام و خاص، استانداردها و راهنماهای مسائلی همچون نشانه‌ها، تابلوهای شهری و ... است.
طرح پیشنهادی دوم، مجموعه‌ای از عناوین اصلی برای تعریف پروژه‌های محرک توسعه و موثر بر ایجاد تغییرات سریع و ممکن در مقیاس چهره و روحیۀ شهر کرمان را در بر داشت و با معرفی محورهای اصلی فعالیت کاری، تجاری و فرهنگی کرمان به تعریف طرح‌هایی مرتبط با جداره‌ها، مبلمان (به ویژه سایه‌بان‌ها)، نور و نیز دامن زدن به فعالیت شبانه در محورهایی همچون:
- محور فرهنگی چهار راه طهماسب‌آباد تا باغملی و امتداد آن تا کتابخانۀ ملی
- محور کار و فعالیت اداری در امتداد جنوبی و شمالی میدان بسیج
- محورهای تجاری هزارویک‌شب و شفا و نیز شریعتی و ... توصیه می‌کند.
همچنین در مقیاس سکونت به ایجاد مراکز محله در محله‌های هنوز موجود کرمان مانند:
- محله‌های میزبان فرهنگ مهاجر همچون مهاجران عرب ایرانی ناشی از جنگ در محدودۀ پانصد دستگاه با توجه ویژه به شکل‌گیری مرکزی برای ارائۀ موسیقی عربی، غذاها و محصولات فرهنگ عرب ایرانی مهاجر
- محلۀ فرهنگیان
- کوی سرجنگلداری
- کوی استادان و ... پرداخته است.
توجه به مراکز شهری ناشی از ساماندهی فضاهای گمشدۀ شهر، موضوع مهم دیگر است. فضاهای بی‌دفاع و گمشده‌ای همچون:
- زیر پل چهارراه فرهنگیان
- زیر پل باغملی
- زیر پل چهارراه احمدی و ... از دیگر مباحث این پروپوزال است.
با ذکر مواردی از طرح پیشنهادی دوم به طور کلی باید گفت مجموعۀ طرح‌های پروپوزال دوم در برگیرندۀ مباحثی است که ضمن امکان تحقق سریع (به دلیل آن که با پرهیز از مداخلات سنگین در بافت‌ها، بیشتر به طراحی عناصر الحاقی و ساماندهی جداره‌های شهری نظر دارد) تحولات و تغییرات چشمگیر در چهره و روحیۀ شهر کرمان را به دلیل انتخاب نقاط مناسب و محرک توسعه که فراهم‌کنندۀ زمینۀ مداخله و حضور مردم خواهد بود، هدف گرفته است. به ویژه که مهم‌ترین بحران شهر را می‌توان عدم حضور و بهره‌مندی معنادار شهروندان از شهر دانست. چرا که بیشتر نقاط شهر به محل حرکت از مبدأ به مقصد مردم بدل شده است و این‌گونه طرح‌ها می‌تواند تضمین‌کنندۀ شکل‌گیری رخداد و رویداد شهری، ادراک زمان در مکان شهر و شکل گرفتن مفهوم فضای شهری برای مردم و در نتیجه حضور و بهره‌مندی واقعی ایشان شود.
هدف از وصف آنچه در جلسه با شهردار کرمان گذشت در وهلۀ اول سپاسگزاری از توجه ایشان به بهره‌مندی از دیدگاه‌های متخصصان و انجمن‌های تخصصی مردم‌نهاد است و در وهلۀ بعد، آگاهی و اطلاع‌رسانی به مردم شهر آن هم از طریق مطبوعات محلی به عنوان شاهدان همیشۀ تاریخ شهر است تا تضمینی فراهم کند برای مطالبه و خواست آینده از سوی مردم برای به ثمر رسیدن و رخ دادن آنچه طرحش، وظیفه و رسالت متخصصان شهر و معماری است. بدان امید ...
* عضو هیات علمی دانشگاه و رئیس هیات مدیره انجمن معماران کرمان
نظر خود را بنویسید