فردای‌کرمان ـ عباس تقی‌زاده*: پیش از ظهر 22 آبان 1403 محمدعلی طالبی حکم استانداری کرمان را از وزیر کشور در سالن اجتماعات استانداری کرمان دریافت کرد. پس از تشریفات معمول در مراسم معارفه؛ عصر همان روز با حضور او نمایشگاه الکامپ (نمایشگاه الکترونیک، کامپیوتر و تجارت الکترونیک) به عنوان نخستین نمایشگاه تخصصی توانمندی‌های شرکت‌های دانش بنیان و استارتاپی گشایش یافت.
نخستین‌ها همیشه در ذهن می‌مانند و از آن می‌توان به شروعی علمی و توسعه‌گرا یاد کرد. استاندار در این بازدید از دوری مسافت نمایشگاه بین‌المللی جنوب‌شرق تا شهر کرمان انتقاد و بازنگری در این خصوص را بر زبان آورد.
طالبی با تاکید بر ضرورت توسعه دانش‌بنیان‌ها و قول همکاری در این زمینه به یزد اشاره کرد و گفت: کارخانه نوآوری ایران را پس از تهران در یزد احداث کردیم و باید در کرمان نیز فعالیت‌هایی در این خصوص انجام شود.
هم دربارۀ محل نمایشگاه و احداث کارخانه نوآوری(حتی مکان‌هایی برای کارخانه نوآوری انتخاب شد) و هم توسعه و حمایت از دانش‌بنیان‌ها تاکنون در استان کرمان اظهارات و اقداماتی انجام شده، اما به نظر راضی‌کننده نیست.
باید پرسید چالش کار کجاست؟ که استاندار جدید در نخستینن ساعات حضور خود در استان، به آن اشاره کرد.
اوایل مهرماه امسال مسئولان سازمان توسعه همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی وابسته به معاونت فناوری ریاست جمهوری از تعدادی از شرکت‌های پارک علم و فناوری دانشگاه هایتک بازدید و جلساتی را نیز برگزار کردند.
همانطور که از نام این سازمان برمی‌آید با توجه به جایگاه فرابخشی خود، مدیریت هماهنگی کلان فعالیت‌های فناوری، نوآوری در دستگاه‌ها و نهاد‌های مرتبط با خارج از کشور، صادرات کالا‌ها و خدمات دانش‌بنیان، عرضه و تقاضای فناوری (انتقال فناوری)، بسترسازی و توسعه دیپلماسی فناوری، گسترش ارتباط و ارائۀ تسهیلات به متخصصان بین‌المللی ایرانی و غیرایرانی را به‌عهده دارد.
در پایان سفر از یکی از مسئولان سازمان یادشده خواستم با توجه به اینکه به استان‌های مختلف رفته و وضعیت آن‌ها را بررسی کرده است چالش‌های شرکت‌های دانش‌بنیان در کرمان را نه به عنوان خبر که برای مشورت‌دهی بیان کند تا ملاحظاتی هم اگر دارد کنار بگذارد.
از چالش‌هایی که وی مطرح کرد ضعف در طراحی چشم‌انداز توسعۀ بلندمدت و توسعه‌گرایانه، راضی بودن بیشتر شرکت‌ها به وضعیت کنونی، تمرکز بیش از حد و وابسته کردن خود به یکی دو شرکت بزرگ داخل استان، نبود نگاه صحیح به بازارهای خارج از استان و بین‌المللی برای صادرات محصولات و خدمات، کاستی در تعاملات و ارتباطات با هدف معرفی کامل توانمندی‌ها و ظرفیت‌ها بر اساس تنوع مشتری و نیازها، تسلط ناکافی بر مسائل حقوقی در تجارت، به ویژه در سطح بین‌المللی، پراکندگی و جزیره‌ای عمل کردن و... می‌توان نام برد.
همة این موارد در همۀ شرکت‌ها وجود ندارد و قطعا توانمندی‌ها و موفقیت‌های بی‌شماری هم کسب کرده‌اند اما نمی‌توان این چالش و ضعف‌ها را نادیده گرفت یا با بزرگ کردن برخی موفقیت‌ها، ضعف را مخفی کرد.
در استان کرمان شروع فعالیت شرکت‌های فناور و دانش‌بنیان و پارک علم وفناوری، به سال 1371 برمی‌گردد که مرحوم هاشمی رفسنجانی کلنگ احداث مرکز بین‌المللی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی را در پردیس دانش ماهان به زمین زد.
بعدها پارک علم وفناوری کرمان به عنوان جزئی از ساختار سازمانی مرکز بین‌المللی تاسیس شد.
اما در سال 1391 مجوز تاسیس دانشگاه تحصیلات تکمیلی در پردیس ماهان صادرشد. مرکز بین‌المللی به پژوهشگاه داخلی و ذیل دانشگاه تقلیل یافت و پارک علم و فناروی کرمان در دانشگاه تحصیلات تکمیلی به فعالیت ادامه داد. به عبارتی از سال 91رئیس دانشگاه را وزیر منصوب می‌کند و روسای پژوهشگاه و پارک علم وفناوری کرمان را رئیس دانشگاه برمی‌گزیند و حکم می‌زند.
در این تغییرات؛ ساختار مرکز بین‌الملی علوم و تکنولوژی پیشرفته و علوم محیطی که در ابتدا با تصویب اساسنامه در مجلس شورای اسلامی با هدف فعالیت علمی، پژوهشی و فناورانه شکل گرفت با دستکاری و اعمال سلیقه‌های نه چندان علمی در مسیر دیگری حرکت کرد و ذبح شد.
امروزه سوئیت‌های مجهز مرکز بین‌المللی که قرار بود برای اقامت پژوهشگران بین‌المللی استفاده شود به خوابگاه دانشجویی تبدیل شده و در تابستان‌ها نیز گاهی در اختیار سازمان‌های دیگر برای برگزاری دوره‌های آموزشی قرار می‌گیرد. از مرکز همایش‌های آن با سالن‌های مجهز 800 و 300 نفری استفادۀ چندانی در حوزۀ علم و فناوری نمی‌شود و آن‌چنان که باید، پویا و زنده نیست. آقای استاندار اینجا به یک تنفس مصنوعی نیاز دارد، نجاتش دهید.
پارک اما در این میان، موفق‌ترین ضلع این مثلث (دانشگاه، پارک و پژوهشگاه) بود و هست. امروز برخی از رشته‌های دانشگاه با بحران کمبود و حتی نبود دانشجو و پژوهشگاه هم با چالش بودجه دست به گریبان است.
اتفاق بعدی در حوزۀ فناوری استان، صدور مجوز تاسیس پارک علم و فناوری جدیدی به عنوان پارک علم و فناوری استان کرمان بود که سال 1400 انجام شد. البته پیش از این در سال 93 وزارت وقت علوم و بعدها در سال 95 رئیس وقت کمیسیون آموزش مجلس شورای اسلامی، کتبی و رسمی خواستار ارتقای پارک علم و فناوری کرمان و مستقل شدن آن از دانشگاه تحصیلات تکمیلی صنعتی و فناروی پیشرفته شده بودند که روند آن پیشرفت چندانی نداشت.
شروع فعالیت پارک استان منوط به واگذاری 3 هزارمترمربع فضای فیزیکی مناسب و متمرکز به پارک جدید، واگذاری حداقل 20 هکتار زمین تحت اختیار با دسترسی مناسب به امکانات زیربنایی شامل آب، برق، تلفن، گاز و اینترنت؛ اخذ ردیف بودجۀ مستقل و تعهد و تامین نیروی انسانی مورد نیاز شد. همۀ این شرایط فراهم نشد اما پارک استان فعالیت خود را آغاز کرد.
اینک استان کرمان دارای دو پارک علم و فناوری است: پارک علم و فناوری دانشگاه هایتک و پارک علم و فناوری استان کرمان که ظرفیت و بستر ارزنده‌ای برای استان به شمار می‌رود. این دو پارک باید مثل دو تیم قوی و دو بال پرواز با قدرت، همراه و پویا به فعالیت خود ادامه دهند.
به صحبت‌های معاون سازمان توسعۀ همکاری‌های علمی و فناورانه بین‌المللی برمی‌گردم. وقتی آن‌ها را مرور می‌کنم، می‌بینم به یاد ندارم در سال‌های اخیر روسای دانشگاه‌های استان با هدف توسعۀ زیست بوم فناوری و شرکت‌های دانش‌بنیان دور یک میز جمع شوند و گفت‌وگو و همکاری کنند.
شاید به ضرورت مسائل فرهنگی، اجتماعی و سیاسی جلساتی داشته‌اند اما جای تعاملات و همکاری‌های بینابخشی بر محوریت فناوری و دانش بنیان خالی است.
تولد و فعالیت پارک استان، اتفاق مبارکی است گرچه شاید بهتر بود در همان ابتدا پارک موجود به پارک استان ارتقا یابد و مستقل می‌شد، ولی این اتفاق رخ نداد و بررسی چرایی آن هدف این نوشتار نیست. اما باید اعتراف کرد ریشۀ برخی کندکاری‌های علمی به اختلافات سیاسی و سیاسیون بر می‌گردد که امید می‌رود فضای وفاق و همدلی حاکم شود.
به دکتر محمدعلی طالبی استاندار کرمان پیشنهاد و از ایشان درخواست می‌شود با در دست گرفتن ابتکار عمل و میزبانی نشست روسای دانشگاه‌ها و صاحب‌نظران حوزه دانش‌بنیان؛ تصمیماتی قاطع، تخصصی و علمی اخذ تا مسیر توسعۀ استان درحوزه فناوری و دانش‌بنیان تسهیل و تسریع شود.
توضیح: مستندات مربوط به موارد اشاره شده در متن، نزد نویسنده است.
*دکترای ارتباطات، پژوهشگر
نظر خود را بنویسید