فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: تقریبا از سال 98 زمزمه‌هایی در شهر بود مبنی بر اینکه بلوار حمزه باید پیاده‌راه شود. البته نه فقط این بلوار به‌تنهایی، بلکه صحبت از محدوده‌ای در حد فاصل تقاطع خیابان‌های ویلا و حمزه تا هزارویکشب بود.
پس از آن، حرف از این به میان آمد که یک مسیر دوچرخه‌سواری 2100 متری از هزارویکشب تا بلوار آزادگان، بلوار حمزه و بلوار جمهوری اجرا شود.
هیچ‌یک از این طرح‌ها اجرا نشد تا اینکه آبان‌ماه سال 1402 شهرداری منطقه 2 کرمان شروع به تخریب پارک نظام مهندسی در شهرک باهنر کرد و وقتی دلیل آن را پرسیدیم، گفتند که یک شریانی قرار است از خیابان بحرالعلوم به کمربندی برسد و وقتی بیشتر توضیح دادند مشخص شد که این خیابان عریض به بلوار حمزه و سپس از حمزه به سه‌راه دخانیات و کمربندی هم می‌رسد. همان زمان، شهرداری منطقه 2 این خبر را هم داد که یک طراحی انسان‌محور در بلوار حمزه انجام و اجرا خواهد شد. از همۀ این طرح‌ها، این آخری به سرانجام رسید و مدتی است که شهروندان کرمانی شاهد فضایی متفاوت در بخش دوم بلوار حمزه که به بلوار آزادگان می‌رسد هستند.
در حاشیۀ افتتاح رسمی این پروژه که یکشنبه 17 فروردین‌ماه امسال انجام شد، با دکتر کورش افضلی ـ شهرساز و رئیس دانشکده هنر، معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد کرمان دربارۀ طرح بلوار حمزه گفت‌وگو کردم.
او در وصف این طرح، بارها صفت فاخر را به‌کار برد و با این وجود تصریح کرد که طرح ایرادات بسیاری دارد.
برخی از این ایرادات را خود او مطرح کرد و برخی را من به‌عنوان شهروندی که تجربۀ حضور در این فضای عمومی شهری را داشتم با افضلی در میان گذاشتم تا آن را تایید یا رد کند. حاصل این گفت‌وگو را در ادامه می‌خوانید.
*آقای دکتر، نظرتان دربارۀ طرح بهسازی بلوار حمزه چیست؟
این نوع طرح‌ها در دنیا 80 سال سابقه دارد. اگر دورۀ بعدی که غلبۀ سنگینی صورت گرفته را لحاظ کنیم، باید گفت که چنین طرح‌هایی 60 سال است که از کپنهاگ شروع شده است. سنگفرش‌سازی یعنی مفروش کردن خیابان‌ها برای حضور مردم و کار بسیار مهم و ارزشمند است.
*آنچه که در دنیا 60 سال انجام می‌شود مشابه همین طرح بلوار حمزه است؟یعنی خودروها و رهگذران با هم در این محدودۀ سنگفرش‌شده تردد می‌کنند یا محدوده کاملا به روی خودروها بسته می‌شود؟
تجربۀ مطلقی وجود ندارد که بگوییم خیابان به روی خودرو بسته شود یا ترکیبی از حضور پیاده و خودرو را داشته باشیم. در برلین طرحی اجرا کردند و خیابانی را به روی خودروها بستند، مغازه‌ها آن محدوده را ترک کردند. بنابراین، دوباره اجازۀ تردد خودرو را دادند. طرح خیابان 17 شهریور تهران هم جواب نداد. طرح خیابان قیام یزد هم جواب نداد. در بلوار حمزه ترکیبی از حضور پیاده و خودرو در نظر گرفته شده و تنها در مراسم خاص مثل افتتاح پروژه، خیابان بسته می‌شود ولی وقتی طرحی با این کیفیت بالا در بلوار حمزه اجرا و خیابان سنگفرش می‌شود محکوم است به بستن به روی خودروها. اینکه خودروها بر روی این سنگفرش‌ها حرکت می‌کنند بی‌احترامی به ارزش‌های طرح است.
*از چه نظر می‌گویید کیفیت کار بالاست؟
هم طراحی و هم اجرا کیفیت بالایی دارد. در طراحی، مقیاس انسانی در نظر گرفته شده و همۀ گروه‌ها به‌راحتی می‌توانند در این محدوده حرکت کنند و هیچ مانعی وجود ندارد. از لحاظ المان‌ها و عناصر هم خوب کار شده است. البته ایراد هم زیاد دارد. در فصل تابستان و در هوای گرم، صبح‌ها نهایت تا ساعت 8 و عصرها از ساعت 5 برای عابران پیاده قابل استفاده است و در دیگر ساعات طول روز امکان استفادۀ پیاده‌ها از این فضا وجود ندارد. در تهران برای رفع چنین مشکلی در پیاده‌راه 15 خرداد در اطراف بازار از مه‌پاش استفاده کردند. نصب سایبان راهکار دیگری است. در بلوار حمزه هم برای اینکه در طول روز نیز امکان استفاده از این فضا فراهم باشد باید اقداماتی انجام شود. با وجود همۀ ایراداتی که هست من معتقدم این کار فاخر و پیشرو و ارزشمند است.
* ابعادی که این طرح در آن اجرا شده هم از نظر شما، مناسب است؟
بهترین خیابان‌هایی که سنگفرش و پیاده‌راه شده و اندازۀ مطلوبی دارند 500 متری هستند. بیش از 500 متر، خسته‌کننده است و کم‌تر از این مقیاس، تجربۀ مطلوب به دست نمی‌آید. بنابراین، طول فضای بهسازی‌شدۀ بلوار حمزه مناسب است. از این تجربیات در دنیا بسیار زیاد داریم. من معتقدم در کرمان تجربۀ بد در ایجاد فضاهای شهری فاخر، بهتر از بی‌تجربگی است.
*گفتید ایراداتی در طرح وجود دارد. ممکن است چند مورد از آن‌ها را بیان کنید؟
در این لحظۀ تاریخی، می‌گوییم طرح بسیار خوب است ولی برای اینکه به استاندارد کامل برسد نیاز به اقدامات متعددی هست. با توجه به اقلیم گرم‌وخشک کرمان اینکه امکان استفادۀ 24 ساعته از این فضا وجود ندارد یک ایراد جدی است و باید برای آن فکری بشود. به جز این، بسته نشدن بلوار به روی خودروها را یک ایراد می‌دانم. شاید تجربۀ بستن میدان ارگ به روی خودروها، مقداری برای سیستم شهرداری ترس ایجاد کرده ولی ابتدا و انتهای بلوار حمزه باید مسدود شود. البته دو کوچۀ بن‌بست داریم که می‌تواند فقط برای صاحبان و مالکان آن در ساعاتی از شبانه‌روز باز و در دیگر ساعات مسیر به روی خودروها بسته شود. بلوار حمزه یکی از تجربیات خوب کرمان و مکمل طرح میدان ارگ است. امیدوارم چنین فضاهایی تا پایان سال به 10 مورد برسد.
*در حال حاضر، ورود و خروج خودرو به این محدوده از هر دو ورودی اصلی بلوار با سرعت بالا اتفاق می‌افتد. سرعت حرکت خودرو هم در این مسیر بالاست. با این وجود چرا از طرح دفاع می‌کنید؟ اینجا برای عابر پیاده ایمن نیست.
اینکه می‌گویم بلوار حمزه محکوم است به پیاده‌راه شدن، به همین دلیل است. شاید شهرداری می‌خواهد به مرور زمان به پیاده‌راه برسد. خیلی هم راحت می‌توان بلوار را به روی ماشین‌ها بست. این وضعیتی که الان وجود دارد، ایراد سنگینی برای طرح نیست ولی به‌عنوان شهروندی که می‌خواهید در این محدوده تردد ایمن داشته باشید انتظارتان به‌جاست. جنس مصالح کف بلوار هم نرم و به گونه‌ای است که نمی‌تواند مانع سرعت بالای خودروها شود. من فکر می‌کنم تا قبل از پیاده‌راه شدن، باید تمهیداتی ترافیکی صورت بگیرد تا سرعت خودروها در بلوار حمزه کاهش پیدا کند.
* بعد از سنگفرش شدن، در لاین جنوب به شمال بلوار، در هر دو سمت معبر، خودروها پارک می‌شود در حالی که قبلا این‌طور نبود. این وضعیت را چطور می‌بینید؟
هر فضایی یک قابلیت دارد. من در طول روز و شب چندین بار مسیر این بلوار را طی می‌کنم و این تجربه را دارم که در سمتی که شما اشاره کردید تردد سخت‌تر از این سمت بلوار است. دلیلش این است که در آن سمت، کافه‌های بیشتر و مراجعۀ بیش‌تری وجود دارد و چون هیچ مانع توقف ممنوعی هم نیست، از مسیر تردد خودروها در هر دو سمت برای پارک استفاده می‌شود. این ایرادی به طراحی خیابان نیست.
*آقای دکتر، اگر کسی نخواهد از کافه‌ها و رستوران‌های بلوار حمزه استفاده کند و فقط بخواهد این فضای عمومی را تجربه کند، این امکان الان برایش وجود ندارد. من به چشم خودم خانواده‌هایی را دیدم که روی زمین نشسته و غذا می‌خوردند. این، به نوعی طبقاتی کردن فضای عمومی شهر از سوی شهرداری است. در واقع با طرح فعلی، این پیام را داده که فقط کسی که توانایی مالی یا ذائقۀ استفاده از منوی کافه‌ها و رستوران‌ها را دارد به بلوار حمزه بیاید در حالی که شهرداری باید فضا را به گونه‌ای فراهم کند که هر قشری از جامعه بتواند از آن استفاده کند. نظر شما در این‌باره چیست؟
ایرادی که شما به آن اشاره کردید کاملا درست است. من هم این نقص و مانع را شناسایی کرده بودم اما در شب افتتاح پروژه و قبل از برگزاری مراسم، دیدم که اولین سطل زباله و صندلی را با کیفیت خوبی دارند در بلوار اجرا می‌کنند و امیدوارم به‌زودی این نقص برطرف شود. اگر چنین امکاناتی نباشد کیفیت این فضا خیلی زود افت می‌کند. به نظر می‌آید طرح کامل اجرا نشده و هنوز در حال کار هستند.
*وقتی از راستۀ بلوار به کوچه‌های اطراف می‌رویم نه از لحاظ معماری کوچه‌ها و نه روشنایی آن، اصلا وضعیت خوبی وجود ندارد. اینکه یک تکه از این محدوده را روشن و بهسازی کنند و کوچه‌ها را به حال خود رها کنند، از نظر شما ایراد نیست؟
از لحاظ علمی و نظری، آنچه که در بلوار حمزه اجرا شده را پروژۀ محرک توسعه می‌دانیم. بنابراین، به مرور زمان، کیفیت فضای پیرامون آن تحت تاثیر این پروژه تغییر خواهد کرد. شهرداری اصلاحاتی را انجام می‌دهد. بخش خصوصی نیز کم‌کم متناسب با فضای جدیدی که ایجاد شده، اقداماتی را انجام خواهد داد. پیش‌بینی خودم این است که تا چند سال آینده، چند پلاک ورودی کوچه‌ها نیز تجاری‌سازی خواهد شد. همان‌طور که از ابتدای این گفت‌وگو عرض کردم، براساس استانداردهای جهانی ایرادات زیادی در این طرح مشاهده می‌شود. در این راسته، دو کوچۀ بن‌بست داریم، از لحاظ پارکینگ هم ضعف جدی وجود دارد با این وجود، فضای انسان‌محور خوبی ایجاد شده است و تاکید می‌کنم که در مقیاس کرمان این یک طرح فاخر و عزیز است و امیدوارم به دیگر نقاط شهر نیز گسترش پیدا کند.
*اینکه می‌گویید به مرور کاربری‌های تجاری در بلوار حمزه بیشتر می‌شود، برای کل شهر اتفاق خوب و مفیدی به حساب می‌آید؟ به خصوص اینکه بارها گفته شده شهر کرمان از لحاظ سرانۀ تجاری اشباع شده و بیش از حد مجاز تجاری‌سازی شده است.
تجاری‌ها در مقیاس شهر، ناحیه و محله و الی‌آخر و خیابان‌ها هم در مقیاس شهری، ناحیه و محله دسته‌بندی می‌شود. الان خیابان‌هایی در مقیاس شهری داریم، این نوع از خیابان را هرقدر که می‌خواهید سرزنده کنید؛ با کاربری تجاری و فرهنگی و هرچیزی که جاذبه دارد. تجاری وقتی جواب نداد خود به خود تعطیل و مثلا تبدیل به انباری می‌شود. اگر همین پروژۀ حمزه در خیابان شریعتی اجرا شود واحدهای تجاری آن محدوده دو برابر می‌شود. در حال حاضر 60 درصد از کل شهر کپنهاگ پیاده‌راه است. 80 درصد حمل‌ونقل در این شهر توسط سیستم حمل‌ونقل عمومی و دوچرخه انجام می‌شود و فقط 20 درصد جابه‌جایی‌ها با خودروی شخصی صورت می‌گیرد. ما هم می‌توانیم از چنین تجربیاتی استفاده کنیم. یکی دیگر از مزایای این نوع از فضاهای شهری مربوط به تاثیری است که بر سلامت شهروندان دارد.
*در طرح بلوار حمزه، علاوه بر اینکه پارکینگ دیده نشده، حمل‌ونقل عمومی هم مورد غفلت قرار گرفته است. شهروندان از هر نقطۀ دیگری از شهر، حتی از شهرک‌های نزدیک به بلوار حمزه، بخواهند به اینجا بیایند حتما باید از خودروی شخصی استفاده کنند. این ایرادی جدی نیست؟
متاسفانه این مشکل هم وجود دارد. با اینکه شهرداری کرمان اخیرا در زمینۀ حمل‌ونقل عمومی کارهای خوبی انجام داده ولی تا وضعیت مطلوب بسیار فاصله داریم. در کل شهر، سیستم حمل‌ونقل عمومی کارا نداریم و این فضا نیز مستثنی از سایر مناطق شهر نیست.
*این قابلیت وجود دارد که بلوار حمزه به همین شبکۀ فعلی حمل‌ونقل عمومی متصل شود؟ مثلا اتوبوس هم در این حوالی فعال شود؟
از نظر من، اشکالی ندارد که کسی از بلوار جمهوری تا انتهای حمزه را پیاده بیاید. چیزی که الان ضرورت و اولویت دارد این است که شهرداری برای بخش دیگرِ بلوار حمزه هم فکری بکند؛ پیاده‌روها باید اصلاح و بهسازی و بلوار حمزه به بلوار جمهوری متصل شود تا در طول این مسیر امکان تردد و مکث عابر پیاده فراهم شود.
*گفتید که آرزو دارید در 10 نقطۀ دیگر از شهر کرمان فضایی مشابه بلوار حمزه ایجاد شود. اگر قرار باشد این مناطق را به شهرداری پیشنهاد بدهید، چه معابری مدنظرتان است؟
خیابان شریعتی از ابتدا تا انتها، بخشی از بلوار جمهوری، در خیابان سلسبیل محوری وجود دارد که تعداد زیادی مغازه و از جمله میوه‌فروشی در آنجا فعال است و همین الان هم بسیار زیباست، هزارویکشب جنوبی یا همان حوض نخعی، خیابانی که از میدان رسالت شروع می‌شود و به اسم درگهان معروف شده است، بخشی از خیابان چمران. کل کوچۀ فتحعلی‌شاهی هم قابلیت بسیار خوبی برای تبدیل به چنین فضایی دارد. اگر من قرار باشد اولویت نخست را تعیین کنم کوچۀ فتحعلی‌شاهی را پیشنهاد می‌کنم. / الف
نظر خود را بنویسید