فردای‌کرمان ـ سیدمهدی طبیب‌زاده*: کرمان، این گنجینۀ طبیعی و تاریخی با جاذبه‌های بیشمارش همواره مقصدی بالقوه برای گردشگران داخلی و خارجی بوده است. اما آیا توسعۀ گردشگری در این استان به شکلی متوازن و پایدار پیش می‌رود و می‌تواند ظرفیت‌های خود را بالفعل کند؟ با نگاهی دقیق‌تر به ساختار اقتصادی گردشگری، کرمان با وضعیتی مشابه سایر بخش‌های اقتصادی روبه‌رو می‌شود: سیطرۀ چند شرکت بزرگ و نادیده گرفته شدن نقش حیاتی کسب‌وکارهای کوچک و متوسط SMEها .همانطور که اقتصاددانان بر این باورند، SMEها موتور محرکه اقتصاد هر جامعه‌ای هستند و بدون حضور فعال و پویای آن‌ها، توسعه‌ای همه‌جانبه و پایدار امکان‌پذیر نخواهد بود، این اصل در صنعت گردشگری نیز صدق می‌کند.
در حالی که در بسیاری از نمونه‌های موفق گردشگری جهان، آژانس‌های کوچک، هتل‌های غیرزنجیره‌ای، اقامتگاه‌های بوم‌گردی، رستوران‌های سنتی و کارگاه‌های صنایع‌دستی نبض این صنعت را در دست دارند و با ارائۀ خدمات متنوع و اصیل، تجربه‌ای منحصربه‌فرد برای گردشگران خلق می‌کنند در کرمان شاهد رویکردی متفاوت هستیم.
اقتصاد گردشگری کرمان نیز به مانند سایر بخش‌های کلان اقتصادی، عمدتاً در اختیار چند شرکت بزرگ با مقیاس وسیع قرار گرفته است. این شرکت‌ها که اغلب ماهیت آن‌ها گردشگری نیست و از دل ساختارهای کلان اقتصادی پا به این عرصه گذاشته‌اند، با ایجاد مجموعه‌های بزرگ در زمین گردشگری، بازیگران اصلی هستند. اما این تمرکز قدرت در دست چند بازیگر بزرگ، نتواسته در نهایت منجر به برد گردشگری شود. دلیلش مشخص است: «آن‌ها به یکدیگر پاس نمی‌دهند».
البته حضور شرکت‌های بزرگ با پشتوانۀ مالی و مدیریتی قوی نقطۀ قوت کرمان است. آن‌ها می‌توانند تحول عظیمی را در صنعت گردشگری نه‌تنها در استان بلکه در کشور ایفا کنند. اما چند مورد می‌تواند مانع بالفعل شدن توان آن‌ها گردد.
اول آنکه ساختارهای بزرگ گردشگری که از یک منبع اقتصادی کلان تغذیه می‌شوند، اغلب به صورت جزئی و تک‌محور عمل می‌کنند، استراتژی‌های منحصر به ساختار خود دارند و به سختی در زنجیرۀ ارزش استاندارد گردشگری استان قرار می‌گیرند. عدم شناخت کافی از ظرافت‌های صنعت گردشگری، مانع از همکاری مؤثر آن‌ها با یکدیگر و با سایر فعالان کوچکتر می‌شود. آن‌ها دغدغه چندانی در فراز و فرودهای اقتصاد گردشگری ندارند و به دلیل ساختار قوی اقتصادی حمایت‌کننده، آسیب‌پذیری آن‌ها در تحولات اقتصادی و سیاسی کمتر است و به همین دلیل گردشگری کرمان در نهایت از این مسئله آسیب می‌بیند.
دوم: غلبۀ شرکت‌های بزرگ با ماهیتی غیر گردشگری می‌تواند منجر به کاهش تنوع و اصالت تجربه‌های گردشگری در کرمان شود. در حالی که SMEها با تکیه بر فرهنگ، صنایع‌دستی و مهمان‌نوازی بوم، می‌توانند جاذبه‌های منحصر به فردی برای گردشگران ارائه دهند، شرکت‌های بزرگ ممکن است با رویکردی یکسان‌سازی و تجاری، اصالت را کمرنگ کنند.
سوم: عدم توجه به توسعه SMEهای گردشگری، فرصت‌های اشتغال‌زا برای جوانان و جوامع محلی را از بین می‌برد. در حالی که کسب‌وکارهای کوچک و متوسط می‌توانند با ایجاد مشاغل خرد و خانگی، به رونق اقتصادی مناطق مختلف استان کمک کنند.
چهارم: تمرکز بر چند شرکت بزرگ، بخش گردشگری کرمان را در برابر نوسانات اقتصادی و تغییرات بازار آسیب‌پذیرتر می‌کند. در مقابل، وجود تعداد زیادی SME متنوع و پویا، پایداری بیش‌تری به این صنعت می‌بخشد. بنگاه‌های اقتصادی کوچک مقیاس در تحولات اقتصادی منعطف‌تر هستند.
حال سوال اینجاست که برای برون‌رفت از این وضعیت و توسعۀ گردشگری پایدار و متوازن در کرمان چه باید کرد؟ پاسخ روشن است: توانمندسازی و حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در حوزۀ گردشگری.
برای تحقق این هدف، ضروری است تا سیاست‌گذاران و مسئولان استان با اتخاذ رویکردی حمایتی، زمینه‌های رشد و شکوفایی SMEهای گردشگری را فراهم آورند. ارائۀ تسهیلاتی کم‌بهره، مانند برگزاری دوره‌های آموزشی، تسهیل فرآیندهای صدور مجوزها، حمایت از بازاریابی و تبلیغات ویژه، ایجاد شبکه‌ها و خوشه‌های گردشگری و توسعۀ زیرساخت‌های گردشگری کوچک‌مقیاس تنها بخشی از اقداماتی است که می‌تواند به تقویت نیروی محرکه کمک کند.
همچنین، لازم است تا همکاری‌هایی بین شرکت‌های بزرگ و SMEهای گردشگری ایجاد شود. شرکت‌های بزرگ می‌توانند با برون‌سپاری بخشی از خدمات خود به کسب‌وکارهای محلی و حمایت از تولیدات آن‌ها، به رشد این بخش کمک کنند و در مقابل SMEها نیز می‌توانند از ظرفیت‌ها و شبکه‌های توزیع شرکت‌های بزرگ بهره‌مند شوند.
توسعۀ گردشگری کرمان نباید تنها در سایۀ چند مجموعه بزرگ و با رویکرد اقتصادی رقم بخورد، بلکه باید با مشارکت فعال و پویای SMEها و با تکیه بر اصالت و تنوع جاذبه‌های این استان، تجربه‌ای غنی و به یادماندنی را برای گردشگران خلق کند و در عین‌حال، منافع آن به صورت عادلانه‌تری در میان جوامع محلی توزیع شود.
شرکت‌های کوچک مقیاس می‌توانند حلقه‌های واسط این زنجیره باشند و مسبب افزایش دسترسی به ظرفیت‌های گردشگری کلان شوند. ایجاد این زنجیره و اتصال بین شرکت‌های بزرگ گردشگری کرمان، اتخاذ سیاست‌های هم‌سو را ضروری می‌کند و این چنین شاهد رشد صنعت گردشگری و انتفاع همه شرکت‌ها در مقیاس‌های مختلف خواهیم بود.
حمایت از کسب‌وکارهای کوچک و متوسط در حوزۀ گردشگری کرمان، نه‌تنها به رونق اقتصادی این استان کمک می‌کند، بلکه اصالت، تنوع و پویایی را در این صنعت به ارمغان خواهد آورد. این مهم، گامی اساسی در جهت توسعۀ پایدار و توزیع متناسب انتفاع حاصل از صنعت گردشگری را در استان است.
*رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی استان کرمان
نظر خود را بنویسید