فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: در حالی که فرایند تهیۀ طرح جامع ترافیک شهر کرمان هنوز به پایان نرسیده، مناقشه بر سر پروژه‌های کلان ترافیکی در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد بالا گرفته و اجرای پروژه در میدان بیرم‌آباد جدی شده است.
از دکتر امیررضا ممدوحی ـ عضو هیات علمی دانشگاه تربیت مدرس و مدیر فنی پروژۀ تهیۀ طرح جامع ترافیک شهر کرمان خواستم تا بگوید که آیا دربارۀ این سه پروژه، به شهرداری کرمان نظری داده‌اند؟ او به این پرسش پاسخ نداد و خواست دربارۀ این مسائل با دکتر صفارزاده مدیر پروژۀ طرح جامع گفتوگو کنم.
در همین حال، ممدوحی دربارۀ اینکه اولویت نخست شهر کرمان توسعۀ حملونقل عمومی است، نظر قاطعی داد. همچنین، در پاسخ به فردای‌کرمان گفت که در جلسات شورای ترافیک به ضرس‌قاطع گفته‌اند که پروژه‌های خرد اجرا شود تا نتایج طرح جامع نهایی شود. گفتوگو با او را در ادامه می‌خوانید.
*آقای دکتر، در این مدتی که در حال مطالعۀ طرح جامع ترافیک شهر کرمان بوده‌اید آیا از سوی کرمان دربارۀ برخی پروژه‌ها به شما مراجعه شده است؟
با کرمان مراوده و ارتباط خیلی زیادی داریم. هربار که در کرمان هستیم، در جلسات شورای ترافیک از ما دربارۀ مسائل مختلف نظرخواهی می‌کنند. تا پروژه به سرانجام کامل نرسد خیلی قطعی نمی‌توان دربارۀ برخی موارد صحبت کرد ولی برخی چیزها از جمله اینکه از مهم‌ترین مشکلات کرمان حملونقل همگانی است را همین الان هم می‌توان گفت. براساس اطلاعاتی که ما جمع‌آوری کردیم از لحاظ تعداد خطوط، وضعیت عرضه و تقاضا و کمبود ناوگان و نارضایتی شهروندان مشخص است که نیاز به توسعۀ حملونقل همگانی وجود دارد. در جلسات دربارۀ این موارد با قاطعیت بیشتر می‌توان نظر داد اما جزئیات بیشتر باید براساس نتایج مدل‌ها و سناریوسازی‌های بیشتر و معتبرتر باشد.
*اتفاقا بسیاری از کارشناسان در کرمان بر همین موضوع که حملونقل عمومی در اولویت است تاکید دارند. مطالعات شما توسعۀ حملونقل عمومی را به‌عنوان یک اولویت مشخص کرده یا صرفا یک گزینه است که پیشنهاد شده است؟
ما باید براساس شرح خدمات مصوب وزارت کشور عمل کنیم و هم کارفرما و هم خود ما و هم ناظر تاکید داریم در این چارچوب جلو برویم. مطابق چارچوب‌ها و الگوهای کشوری، حملونقل عمومی اولویت یک است. نتایج ما نشان داده که یکی از مشکلات جاری کرمان این است که متاسفانه یک شهر بسیار خودرومحور است. وضعیت اقتصادی مردم و درآمدها خوب است، مالکیت خودرو و تعداد سفرهای تک‌سرنشین با خودرو بالاست و مطالعات و آمار ما این را نشان می‌دهد که باید سیاست‌هایی در پیش گرفته شود که استفاده از خودرو محدود شود. یکی از کارهایی که دارد انجام می‌شود محدودۀ ترافیکی است. جزئیات آن در آینده مشخص خواهد شد. در طرح قبلی (طرح جامع ترافیک سابق) که مصوب سال 95 بود ایجاد محدودۀ ترافیکی پیشنهاد شده بود البته کمّ و کیف آن را تعریف نکرده بودند. ایجاد خطوط جدید و خطوط بی‌آرتی قطعا در اولویت خواهد بود. زمان سفر در شهر کرمان به دلیل خودرومحوری و ترافیک زیاد است. در این شرایط، اولویتِ یک حملونقل عمومی است.
*در کرمان وقتی صحبت از حملونقل عمومی می‌شود در مقامات ارشد تمایل زیادی به احداث مترو وجود دارد. طبق مطالعات شما، آیا کرمان نیاز به مترو دارد؟ موافقان می‌گویند جمعیت فعلی شهر شاید در حدی نباشد که نیاز به مترو داشته باشیم ولی در آینده نیاز خواهیم داشت و باید از الان آن را پیگیری کنیم. شما می‌توانید الان قاطع بگویید که کرمان به مترو نیاز دارد یا خیر؟
الان نمی‌توان پاسخ دقیقی دارد اما قطعا به مترو به‌عنوان یکی از مهم‌ترین وسایل حملونقل عمومی می‌پردازیم؛ بی‌آرتی و مونوریل هم گزینه‌های دیگر هستند. به نظر نمی‌رسد در افق کوتاه‌مدت نیاز به مترو در کرمان باشد اما برای افق بلندمدت، مدل‌ها باید تایید و بعد از آن سناریورها اجرا شود تا بدانیم وضعیت چگونه خواهد بود. نظر قاطع را باید براساس آمار و ارقام ارائه کرد. پیشنهادات طرح جامع، برای بازه‌های زمانی کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت است. ممکن است در بلندمدت مترو جزو پیشنهادات باشد منتها باید براساس خروجی مدل به این نتیجه رسید. مدل ما، حدود یک سال در حال توسعه است و باید نهایی شود تا براساس آن نتایج کمّی و مشخص را بدهیم. سلیقۀ من و مدیر پروژه و کارفرما نیست. اگر می‌خواستیم سلیقه‌ای باشد که نیاز به مطالعه نبود. هدف از مطالعات این است که آمار مبسوطی گردآوری و مدل‌سازی جامعی صورت بگیرد و براساس آن خروجی داده شود.
*کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند وضعیت ترافیک شهر کرمان تا سه، چهار سال آینده وخیم‌تر می‌شود. آیا شما هم در جریان مطالعاتی که دارید به این برآورد رسیدید؟
در صورت عدم اجرای گزینه‌های پیشنهادی قطعا این‌طور خواهد شد. چنانچه روال قبلی یعنی تولید بالای خودرو، واردات خوردوی چینی، رشد جمعیت و پذیرش مهاجر ادامه داشته باشد و کرمان کاری نکند با مشکل مواجه خواهد شد. پروژۀ طرح جامع ترافیک به همین دلیل تعریف شده است. کارشناسان قضاوتی داشتند که کرمان مشکل خواهد داشت و ما هم به این نتیجه رسیده‌ایم و براساس نتایج آن، مشخص می‌کنیم که مثلا به چه تعداد اتوبوس در چه تعداد ایستگاه و در چه فاصله‌ای از هم در کرمان نیاز است. در افق کوتاه‌مدت و میان‌مدت و بلندمدت برآورد تقاضا را هم انجام خواهیم داد که آیا این خطوط کفایت می‌کند یا خیر؟ قطعا اگر کاری نشود، با ادامۀ روند موجود حتما کرمان به مشکل می‌رسد. هم سیاست توسعۀ حملونقل همگانی و هم محدود کردن خودروهای شخصی باید در کرمان دنبال شود.
*آقای دکتر، در کرمان علاقۀ خیلی زیادی به به غیرهمسطح‌سازی وجود دارد. همین چند هفته پیش شهرداری درخواست مجوز پل‌سازی در سه‌راهی سیلو و چهارراه نیکزاد را از شورا کرده بود. در طرح جامع ترافیک، باز هم غیرهمسطح‌سازی وجود دارد یا دیگر نیازی نیست؟
کاری که ما انجام می‌دهیم این است که وضع موجود را مدل می‌کنیم و عرضۀ موجود چه شبکه معابر و چه سیستم حملونقل همگانی و ... را در مدل می‌گذاریم و تقاضا را هم لحاظ می‌کنیم تا ببینیم وضع چطور خواهد بود. گزینه‌‌هایی را تست می‌کنیم. سلیقۀ من مشاور هم نیست بلکه پیشنهاد می‌گیریم؛ مثلا مترو یا غیرهمسطح‌سازی را در مدل پیاده می‌کنیم و با توجه به تغییرات سیستم عرضه و تقاضایی که تعریف می‌شود و شاخص ارزیابی‌ای که در کل شبکه داریم، می‌گوییم اگر هرکدام از این پیشنهادات مثلا غیرهمسطح‌سازی اجرا شود و فلان نوع از سیستم همگانی هم باشد و ترکیب این سناریوها چگونه خواهد بود. یکی از این گزینه‌ها، غیرهمسطح‌سازی است. در دنیای حملونقل گفته می‌شود خیلی نباید به دنبال خودرومحوری باشیم و جواب این نیست. باید رویکرد انسان‌محوری دنبال شود منتها بعدا در گره‌های خاصی ممکن است غیرهمسطح‌سازی جواب دهد که نیاز به مطالعۀ هزینه و فایده هم دارد. سرویس حملونقل همگانی هم از این تقاطع‌های غیرهمسطح، می‌تواند استفاده کند اما مهم این است که اولویت به همگانی داده بشود. ما فقط نمی‌توانیم بگوییم که آیا یک پل نیاز است یا نه؟ باید ببینیم که مثلا چگونه اجرا می‌شود و چه وسایلی از آن استفاده می‌کنند. بنابراین، پاسخ به این نوع سوالات سلیقه‌ای نیست. طرح جامع ترافیک به همین منظور تهیه می‌شود که نظرات و بحث‌ها برمبنای سلیقۀ فردی نباشد بلکه مدل باید نتایج کمّی و عددی را تایید یا رد کند.
*پس کارشناسانی در کرمان که تاکید دارند دیگر نیاز به غیرهمسطح نداریم، درست نمی‌گویند؟
به هر حال، ما نیاز به حداقل‌های زیرساختی داریم. ممکن است در شرایط جاری نیاز نباشد ولی در میان و بلندمدت نیاز باشد. سناریوها ترکیبی است و بخشی از آن هم شامل تعریض معابر است. حتی در برخی موارد به خاطر ایمنی عابرپیاده نیاز داریم که تقاطع غیرهمسطح ساخته شود. مطالعات از ابعاد مختلف به موضوع نگاه می‌کند.
*کارشناسان ترافیک از خطاهای ترافیکی متعدد شهرداری در شهر کرمان صحبت می‌کنند. آیا شما هم به چنین برداشتی رسیده‌اید؟ به طور مشخص آیا زیرگذر آزادی خطاست؟
این زیرگذر می‌توانست بهتر از این باشد. ولی چون ساخته شده است به‌عنوان وضع موجود آن را در طرح لحاظ کرده و به دنبال آن هستیم که چه طرح‌هایی می‌تواند مکمل آن باشد. ممکن است یکی از طرح‌ها، اگر امکان آن وجود داشته باشد تغییر همین زیرگذر باشد.
*به جز زیرگذرآزادی، به خطاهای بزرگ دیگری که شهرداری انجام داده باشد برخوردید؟
از جمله وظایف ما این است که میزان تحقق‌پذیری طرح قبلی را بررسی کنیم و اینکه چه پیشنهاداتی بوده و آیا اجرا شده است؟ بعد وضعیت موجود را برداشت و بررسی کنیم و نسخه بپیچیم. این سوال‌تان را از آقای دکتر صفارزاده (مدیر پروژۀ طرح جامع ترافیک شهر کرمان) بپرسید. پاسخی که بخواهم بدهم این است که تخلفات و عدم رعایت قوانین را زیاد دیدیم و یکی از مشکلات کرمان همین است و یکی از پیشنهادات ما تغییر فرهنگ رانندگی در کرمان است.
*از بررسی میزان تحقق‌پذیری طرح قبلی ترافیک به چه نتایجی رسیدید؟ فراوان از این گفته می‌شود که طرح کنار گذاشته شد یا با اولویت‌های آن دلبخواهی رفتار شد.
یکسری پیشنهادات در طرح بوده مثلا دربارۀ خطوط حملونقل همگانی که بعضا اجرا شده و کامل اجرا نشده است یا دربارۀ پیاده‌روی و دوچرخه، مسیرهایی پیش‌بینی شده که آن پیشنهادات اجرا نشده ولی مسیرهای دیگری اجرا شده است. این هم دلایلی دارد. توجه داشته باشید که داده‌های طرح قبلی مربوط به سال 88 بوده ولی سال‌های 97،98 اجرا شده است. احتمالا براساس مطالعات و با توجه به تغییر الگوها چنین طرح‌هایی تعریف شده است.
*با توجه به اینکه طرح جامع ترافیک هنوز به سرانجام نرسیده است، تعریف پروژه‌های کلان از طرف شورا یا شهرداری از جمله پل‌سازی در سیلو و نیکزاد یا میدان بیرم‌آباد، چه تاثیری بر طرح نهایی ترافیک کرمان دارد؟
طبیعتا بهتر است رعایت زمانی بشود ولی به هر حال شهروندان هم مشکلاتی دارند که شهرداری باید به آن پاسخ بدهد و باید یکسری تصمیمات بگیرد. به خصوص اینکه تهیۀ طرح کرمان خیلی زمانبر شده است. محدودیت‌های مدیریتی هست ولی از نظر ما و با نگاه تئوری بهتر آن است که نسخۀ یکپارچه خوبی پیچیده شود و از همان ابتدا در دستورکار قرار گیرد ولی طبیعتا محدودیت‌های مدیریتی وجود دارد و سفرهای شهروندان در سطح شهر در حال انجام است و باید به نیازها پاسخ داده شود.
*بهتر این نیست که شورا و شهرداری، طرح‌های کلان ترافیکی را شروع نکنند و فعلا تا نهایی شدن طرح جامع ترافیک، مداخلات ترافیکی خرد و موقت را انجام دهند؟
در شورای هماهنگی ترافیک به ضرس‌قاطع صحبت می‌شود که پروژه‌ها خرد شود تا نتایج مطالعات طرح جامع نهایی شود.
*چرا تهیۀ طرح جامع ترافیک این همه با تاخیر همراه شده است؟
صحبت‌های اولیه در خصوص تهیۀ طرح کرمان در سال 1400 بود و قرارداد در فروردین 1401 منعقد شد. مطالعات اولیۀ فاز یک از همان زمان انجام شد، منتها به آماربرداری که رسیدیم مشکلات و شلوغی‌ها (اعتراضات) رخ داد و الگوی سفرها به هم ریخت. برای آماربرداری باید شرایط پایدار باشد بنابراین در آن ایام نتوانستیم کار را پیش ببریم. همان زمان، صحبت‌هایی با کارفرما و ناظر پروژه داشتیم و قرار بر این شد که آماربرداری در شرایط نرمال صورت بگیرد. از این بابت مقداری کار با تاخیر انجام شد ولی اکنون آماربرداری مفصلی انجام دادیم و در مرحلۀ نهایی مدل‌سازی هستیم و اینکه گزینه‌های مختلف را ارزیابی کنیم. پروژه مقداری تاخیر داشت ولی این تاخیر تحت تاثیر شرایط بیرونی بود و برای این به آن تن دادیم که نتایج معتبرتر باشد. ضمن اینکه برای اجرای این پروژه، باید تایید مراجع متعدد گرفته می‌شد که این‌ها هم اگرچه زمانبر بود ولی موجب شد کار طبق اصول و چارچوب و با نتایج خوب همراه باشد. ما جلسات متعددی با کارفرما و عوامل و ناظر داشتیم. زمانبر بودن پروژه خیلی هزینه دارد ولی مدیریت پروژه بر کیفیت بالای کار تاکید داشت تا نتایج دقیق و ماندگار باشد. خروجی این پروژه ورودی بسیاری از پروژه‌های دیگر خواهد بود.
*تا چه زمانی کار شما به اتمام می‌رسد؟
امیدواریم نیمۀ اول امسال مطالعات تمام شود. بعد از آن مراجعی مانند وزارت کشور و شورای عالی هماهنگی ترافیک باید آن را بررسی و مصوب کنند.
*اگر نکتۀ دیگری مدنظرتان است بفرمایید.
پروژۀ کرمان برای من خیلی جذاب بود. هم از لحاظ دغدغۀ شهروندان و کارفرما و ناظر و هم همکاری که با ما شد، البته در برخی موارد انتظار داشتیم بهتر باشد ولی جلسات زیادی گذاشته شد و ارزش زیادی در سطوح مختلف مدیریتی و کارشناسی به این پروژه داده شود. امیدوارم به زودی خروجی خوبی برای کرمان داشته باشد و تا حدودی مشکلات حل شود. این را هم مدنظر داشته باشید که نسخه‌ای که می‌پیچیم ممکن است سناریوهای ترکیبی را لحاظ کند. / الف
نظر خود را بنویسید