فردای‌کرمان ـ گروه اقتصاد: مذاکرات غیرمستقیم میان ایران و آمریکا در حال پیشرفت است و اگرچه کسی هنوز نمی‌داند دقیقا چه خواهد شد اما امیدها برای رسیدن به توافقی جدید بسیار است.
به بهانۀ احتمال اتصال مجدد اقتصاد ایران به بازارهای جهانی، محبوبه فکوری از روزنامه دنیای‌اقتصاد با محسن جلال‌پور ـ فعال اقتصادی و رئیس اتاق بازرگانی ایران در دورۀ برجام گفت‌وگویی انجام داده تا از تجارب بخش خصوصی در جذب سرمایه‌گذاران خارجی در آن ایام بگوید.
بنا به گفتۀ جلال‌پور، در دورۀ برجام بیش از 200 هیات در ایران حاضر شدند؛ از هیات پنج تا 10نفره تا هیات 600 نفره در ایران حضور یافتند همچنین، شش رئیس‌جمهور عالی‌رتبه از جمله رئیس‌جمهور سوئیس به اتاق بازرگانی ایران آمدند و 12 تا 13 نخست‌وزیر و معاون اول، 25 وزیر و 35 رئیس اتاق بازرگانی دنیا، در اتاق بازرگانی ایران حضور یافتند. خود او نیز به‌عنوان رئیس اتاق ایران طی 14 ماه، به بیش از 14 کشور به همراه رئیس‌جمهور و معاون اول و وزرا سفر کرد.
او با اشاره به این تلاش‌ها و ارتباطات گستردۀ اقتصادی که بین ایران و بسیاری از کشورهای دیگر دنیا شکل گرفته بود، به برخی از مهم‌ترین چالش‌های فعالان اقتصادی برای بهره‌برداری از فرصت‌های برجام اشاره کرد و گفت: «اتفاقاتی که در عدم توفیق برجام رخ داد، چند دسته بودند. مهم‌ترین عامل، فضای ناصحیحی بود که در کشور به وجود آمد و عملا برجام را به یک گروه خاص منتسب کرده و فکر می‌کردند که برجام مسئله‌ای است که اصلاح‌طلبان یا فعالان سیاسی حزب اعتدال که مربوط به آقای روحانی هستند، از آن بهره‌برداری می‌کنند؛ به همین دلیل جناح‌های دیگر شروع به تخریب کردند که این صدمه بسیاری به روند کار وارد آورد و به جای اینکه برجام یک پروژۀ ملی دیده شود، آن را جناحی کردند. تندروها به برجام و کار اجرایی آن و حتی سرمایه‌گذاری‌هایی که می‌توانست اتفاق بیفتد، صدمه زدند».
وی افزود: «درعینحال، زیرساخت‌های ایران برای پذیرش این سرمایه‌ها آماده نبود به نحوی که حتی یک قانون حمایت از سرمایه‌گذاری جامع نیز وجود نداشت و بسیاری از سرمایه‌گذاران منتظر توصیه‌های ما برای سرمایه‌گذاری بودند اما متاسفانه پیشنهاد مشخصی نداشتیم و به طور عمومی همۀ زمینه‌ها را پیشنهاد می‌دادیم در‌حالی‌که به گفتۀ آن‌ها، هر اقتصاد بزرگی در دنیا در 10 زمینه یا حداکثر 20 مورد، قابلیت جذب سرمایه دارد و چطور ممکن است ایران در همۀ زمینه‌ها جذب سرمایه‌گذار داشته باشد».
جلال‌پور ادامه داد: «دولتی‌ها هم آمادگی همراهی و همکاری را نداشتند، برخی از آن‌ها نیز به دنبال این بودند که مجموعه‌های دولتی و خصولتی را به سرمایه‌گذاران خارجی معرفی کنند و فعالان اقتصادی را که مایل بودند همۀ توان خود را با بخش‌خصوصی ایران به اشتراک بگذارند پس می‌زدند؛ به خصوص اینکه در دولت توان سرمایه‌گذاری وجود نداشت».
نیاز مبرم به سرمایه‌گذاری
این فعال اقتصادی در بخش دیگری از این گفت‌وگو در پاسخ به این پرسش که اکنون در دور جدید مذاکرات چقدر فضا متفاوت شده است و آیا آن نگرانی‌ها باز هم وجود دارند؟ گفت: «همزمان با مذاکرات کنونی نیز، مجموعۀ دولت و حاکمیت باید آماده استفاده از ظرفیت سرمایه‌گذاران باشد. در بخش خصوصی نیز وضعیت بهتر از دولت نیست. در دوران برجام، برخی از شرکت‌هایی که برای مذاکره می‌آمدند، حتی زبان انگلیسی را که مذاکرات را سلیس و روان انجام دهد بلد نبودند و کارت ویزیت و کاتالوگ انگلیسی نداشتند».
وی توضیح داد: «به‌هر‌حال، کشور سال‌ها در تحریم به سر می‌برد و در یک فضای گلخانه‌ای، از جریان اقتصادی دنیا بی‌خبر مانده بود. کلاس‌های بیمه‌ای و بانکی سال‌ها عقب مانده بودند و همچنان هم این جاماندگی وجود دارد».
وی تصریح کرد: «امروز هم اگر FATF تصویب شده و مسئله توافق به سرانجام برسد، باز هم ما از نظر کلاس بانک و بیمه برای کار با بانک‌های دنیا مشکل داریم».
وی ادامه داد: «حتی وقتی برخی سرمایه‌گذاری‌ها به نتیجه می‌رسید، هیچ حرفی برای ارتباطات بانکی وجود نداشت و سوئیفت هم که آزاد شد، بانک‌ها به دلیل پاس نکردن کلاس‌های مربوطه نتوانستند از ظرفیت آن استفاده کنند. عملا ما چند گرید از کلاس‌های روز دنیا پایین‌تر بودیم. اینها دست به دست هم داد تا از ظرفیت بزرگی که به وجود آمده بود، نتوانیم استفاده کنیم».
جلال‌پور سپس با بیان اینکه در‌حال‌حاضر، باید از تجربۀ برجام چندین درس گرفت، اظهار کرد: «مهم‌ترین نکته این است که اگر توافقی انجام شد، از آن مراقبت کنیم و اجازه ندهیم موضوع به جناح‌های تندرو، میانه‌رو، اصلاح‌طلب و اصولگرا نسبت داده شود بلکه باید منافع ملی را در نظر داشت».
وی یادآور شد: «کشور اکنون به سرمایه‌گذاری نیاز دارد و نرخ سرمایه‌گذاری از نصف استهلاک کمتر شده و اشتغال وضعیت خوبی ندارد. معیشت مردم با مشکل مواجه است و از مقام معظم رهبری که امسال را سال «سرمایه‌گذاری برای تولید» نامگذاری کرده‌اند تا همه مسئولان سیاسی می‌دانند که تنها راه نجات سرمایه‌گذاری است و این امر، نیاز به اعتماد و اطمینان و فضای مناسب دارد بنابراین همه باید روی این توافق یک‌دل باشند تا از آن، استفاده بهینه به نفع منافع ملی صورت گیرد».
بی‌اعتمادی و نگرانی
رئیس اسبق اتاق ایران در پاسخ به این پرسش که اکنون چقدر فضا نسبت به برجام متفاوت است و آیا آن نگرانی‌ها باز هم وجود دارند؟ تصریح کرد: «همچنان نگرانی‌ها وجود دارند و حتی بیشتر هم شده است».
جلال‌پور افزود: «اعتماد و انگیزه‌ای که شرکت‌ها و فعالان اقتصادی خارجی در آن دوره نسبت به ایران داشتند، اکنون ندارند و فعالان اقتصادی و حاکمیت از برجام باید درس بگیرند؛ هر چند که متاسفانه مشکلات بسیار زیاد است و من نگرانم که این مشکلات حل نشود».
وی تاکید کرد: «اگر اطمینان کامل به طرف خارجی داده نشود، ممکن است استقبالی صورت نگیرد».
وی اضافه کرد: «البته در توافق کنونی صحبت از این است که آمریکایی‌ها سرمایه‌گذاری کنند که این نکته‌ای امیدوارکننده است».
جلال‌پور بیان کرد: «درخواست بخش‌خصوصی ایران آن است که به او اعتماد کنند. بخش‌خصوصی کشور را دوست دارد و برای منافع ملی کار می‌کند».
نه به اقتصاد دستوری
تجارت ایران نیازمند چه بازخوانی است تا بتواند خود را به قطار پرسرعت تحولات تجاری در دنیا برساند؟ جلال‌پور به این پرسش این‌طور پاسخ داد: «مهم‌ترین نیاز تجارت ایران، خروج از اقتصاد دستوری و پیوستن به اقتصاد آزاد دنیاست؛ اقتصاد ایران باید با اقتصاد دنیا رقابت کرده و از این فضا استفاده کند».
وی با بیان اینکه در هیچ کشوری، اقتصاد محدود و سوسیالیستی موفق نبوده و هر اقتصادی که قصد داشته رشد کند، نیاز به فضای مناسب کسب‌وکار و ورود به فضای رقابتی دارد، افزود: «باید به مسائل اقتصادی نگاه علمی داشت و تجارت را پیشران دانست تا بتوان فضای رقابتی مناسبی را در کشور رقم زد».
این کارشناس اقتصادی ادامه داد: «مهم‌ترین اصل این است که نگاه اقتصادی را از یک نگاه گلخانه‌ای به یک اقتصاد رقابتی قابل عرضه در دنیا تبدیل کرد و این کار شدنی است؛ هرچند مشکلاتی دارد. اگر مردم بدانند که قرار است سختی تحمل کنند ولی پس از آن شرایط مناسبی را تجربه کنند، حتما همراهی می‌کنند».
وی خاطرنشان کرد: «ما دورۀ سختی را پیش رو خواهیم داشت اما نیاز اقتصاد ایران، اصلاحات ساختاری است».
گام اول
جلال‌پور دربارۀ نقطۀ آغاز اصلاحات اقتصادی به‌خصوص در حوزۀ جذب سرمایه اعم از داخلی و خارجی توضیح داد: «مهم‌ترین نقطه، نگاه و باور این است که ایران نیاز به سرمایه‌گذاری دارد و باید برای تحقق این هدف، به سرمایه‌گذار اطمینان و اعتماد لازم را داشت. باید فضای مناسبی که سرمایه‌گذار را تشویق می‌کند، مهیا کرد و از سوی دیگر، قوانین را اصلاح کرد و درعینحال، نیازهای اولیه و اساسی بنگاه‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاران را تامین کرد».
وی افزود: «حتما باید در دورۀ توافق، کارهای مشارکتی را با دنیا آغاز کنیم تا ایران را به عنوان یک هاب در منطقه معرفی کرده و اشتغال ایجاد کرد».
وی ادامه داد: «شرکت‌های جوینت ونچر باید در اقتصاد ایران شکل گیرند تا هم امنیت اقتصادی تامین شود و هم شکوفایی ایجاد شود. این امر تحریم را هم متوقف می‌کند؛ چراکه اگر سرمایه‌گذاران یک کشور حضور داشته باشند، به‌سختی اجازه خواهند داد که منافع سرمایه‌گذارانش با تحریم به خطر افتد».
وی خاطرنشان کرد: «بنابراین برای تحریمناپذیر کردن اقتصاد ایران و تداوم فضای مناسب کسب‌وکار لازم است که فضا را به سمت فعالیت‌های مشترک پیش ببریم تا پایه امنیت منطقه‌ای را فراهم کنیم و توسعه پایدار برای اقتصاد ایران را رقم زنیم». / الف
نظر خود را بنویسید