فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: ارگ تاریخی بم به‌قدری گرانبهاست و اهمیت دارد که حتی اگر حدس و گمانی بر این باشد که خطری آن را تهدید می‌کند، می‌تواند تا مدت‌ها سوژۀ رسانه‌ها باشد و نگرانی‌ها را برانگیزاند.
از اواخر اردیبهشت‌ماه تاکنون، هفته‌های متمادی است که ادعای اینکه نخلستان‌های پیرامون ارگ بم در حال تخریب است و همین، منظر ارگ را تهدید کرده و احتمال خروج آن از فهرست یونسکو را به‌شدت بالا برده است در این رسانه و آن رسانه، در ایران و خارج از ایران مطرح می‌شود.
محسن قاسمی ـ مدیر پایگاه میراث جهانی و منظر فرهنگی بم اما روز دوشنبه 9 تیرماه در پاسخ به فردای‌کرمان تصریح کرد: «خطر خروج از ثبت جهانی فعلا ارگ بم را تهدید نمی‌کند».
وی توضیح داد: «البته نسبت به قبل از ثبت جهانی، میزان فضای سبز بم کمتر شده است ولی در دو، سه سال گذشته تخریب عمده‌ای اتفاق نیفتاده که بگوییم خطر خروج از ثبت جهانی پیش آمده است».
وی با تاکید بر اینکه خطر خروج از ثبت جهانی فعلا ارگ بم را تهدید نمی‌کند، اظهار کرد: «اما اگر به سمت تغییر کاربری و خشک کردن باغات و قنات‌ها برویم و به سوداگری باغ و زمین و ملک در بم دامن بزنیم از فهرست ثبت جهانی خارج می‌شویم».
به گزارش فردای‌کرمان، نخستین بار، در روز 27 اردیبهشت‌ماه امسال بود که در خبرگزاری فارس کرمان گزارشی با عنوان «بم یک قدم تا از دست دادن جایگاه جهانی» منتشر شد که در آن آمده است: «بم تنها باغ‌شهر کشور که جزو میراث جهانی هم هست، این روزها حال خوبی ندارد، دولت آن را رها کرده و مردم برای ساختن سرپناه به جان درختان و خشکاندن باغ‌ها افتاده‌اند، موضوعی که سبب می‌شود باغ‌شهر بم را از فهرست جهانی خط بزنند».
در بخش دیگری از این گزارش آمده: «ساخت‌وسازهای بی‌رویه، قطع و خشکاندن باغات و درختان ثبت شده اوکالیپتوس در شهر، توسط ادارات برق و شهرداری که ۱۷۰۰ هکتار باغ را به کمتر از ۸۰۰ هکتار رسانده‌اند، این خطر را به وجود آورده که باغ‌شهر بم برای همیشه از فهرست جهانی خارج شود».
در این گزارش، نقل‌قول‌هایی از قاسمی مدیر پایگاه جهانی بم نیز آمده است: «شهر بم و منظر فرهنگی آن در سال ۱۳۸۳ به ثبت میراث جهانی سازمان یونسکو رسید، این شهر به‌عنوان ششمین اثر ثبت جهانی در کشور ایران به شمار می‌رود، علاوه بر ارگ تاریخی و کهن، منظر فرهنگی بم و نخلستان‌ها، باغات و قنات‌ها هم ثبت میراث جهانی شدند. باغ‌شهر بم نگرانی‌هایی دارد و خطراتی آن را تهدید می‌کند، ساخت‌وسازهای غیرمجاز و خشکاندن باغات و نخلستان‌ها در بخش‌هایی از شهر و تداخل در حریم قنات‌ها دارد ما را از فرهنگ و تاریخ دور می‌کند». وی افزوده است: «متاسفانه این اتفاقات، تاثیر زیادی بر تصمیم کارشناسان میراث جهانی یونسکو دارد و می‌تواند موجب حذف این باغ‌شهر از فهرست میراث جهانی شود».
قاسمی تصریح کرده است: «خطر جدی است، همه باید تلاش کنند، ادارات نهادهای مسئول مثل شهرداری، جهاد کشاورزی، فرمانداری و دیگر ادارات باید در حفاظت میراث مردم کوشا باشند. این دارایی مردم بم است و چیزی از ارگ بم کم ندارد، نباید با دستان خودمان آن را از دست بدهیم».
چند روز پس از این و در تاریخ 12 خردادماه سایت اینترنتی بنیاد ایران‌شناسی شعبۀ کرمان یادداشتی از آرش شکیبایی‌مجد ـ مدیر مرکز بم‌شناسی با عنوان «باغ‌شهر بم در مسیر خروج از ثبت جهانی یونسکو» منتشر کرد که در آن آمده است: «شهر بم و منظر فرهنگی آن، شامل باغات نخلستان‌ها، قنات‌ها، کویر و ارگ تاریخی بم، در سال ۱۳۸۳ (۲۰۰۴ میلادی) در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد. اخیراً شاهد تغییر کاربری باغ‌های بم از فضای سبز و کشاورزی به کاربری مسکونی و تجاری هستیم. این تغییرات می‌تواند اصالت و یکپارچگی منظر فرهنگی بم را تحت تأثیر قرار دهد و باعث شود این اثر ارزشمند از فهرست میراث جهانی یونسکو خارج شود».
در بخش دیگری از این یادداشت آمده: «اگر این روند ادامه یابد، بم ممکن است به سرنوشت دشت ارژن و پریشان (که به دلیل بی‌توجهی از فهرست یونسکو خارج شدند) دچار شود».
این ماجرا اما به همین جا ختم نمی‌شود. چند روز بعد از انتشار این یادداشت و در تاریخ 16 خردادماه، خبرگزاری ایرنا کرمان از خشک شدن 600 هکتار از نخلستان‌های بم خبر می‌دهد: «مدیر مرکز بم‌شناسی آمار خشک شدن حدود ۶۰۰ هکتاری نخلستان‌ها در این شهر که منظر آن همراه با ارگ تاریخی ثبت جهانی شده را هشداری بسیار جدی پیش روی مدیران مسئول می‌داند و می‌گوید حجم قابل توجهی از این نخل‌ها به‌عمد و با هدف تغییر کاربری در این سال‌ها خشک شده‌اند اما باوجود تذکرات قبلی، وضعیت جدی گرفته نشده است».
در ادامۀ این گزارش به نقل از مدیر مرکز بم‌شناسی آمده: «برخی افراد سودجو راهی که برای تغییر کاربری باغات در بم پیدا کردند، خشک کردن درخت‌ها است. نخل‌ها را خشک می‌کنند تا با تغییر کاربری به مسکونی تبدیل شود».
شکیبایی‌مجد در بخش دیگری از اظهاراتش بیان می‌کند: «بم باغ‌شهر و ثبت جهانی شده و موضوع آن از جاهای دیگر جداست، اگر این موضوع پیگیری نشود ممکن است در آینده، منظر فرهنگی بم از ثبت جهانی خارج شود، بنابراین، باید مراقبت‌ها و پیشگیری را شدت بخشید».
وی می‌افزاید: «در سال‌های گذشته نیز مسئولان وقت بم نسبت به خشکیدگی باغات تذکر داده اند، اما جدی گرفته نشده است. لازم است دستگاه‌های متولی و ناظر با این پدیدۀ مخرب بیش از پیش مقابله کنند».
به‌دنبال انتشار این نظرات و شدت گرفتن نگرانی‌ها، سرپرست اداره میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی شهرستان بم روز 17 خردادماه به ایرنا کرمان می‌گوید: «با توجه به ضوابط و مقررات محکمی که برای منظر فرهنگی این شهر به دلیل ثبت جهانی بودن وجود دارد، خشکاندن عمدی باغات برای ساخت و ساز غیرممکن است».
محسن قمری می‌افزاید: «یکی از عوامل خشکیدگی باغات این است که با فوت مالک اصلی، برخی باغ‌ها بین وارثان تقسیم می‌شوند که پس از این، چند مالک دارند. رسیدگی نکردن به وضعیت باغ از طرف مالکان جدید، باعث خشکی نخل‌ها می‌شود». وی اضافه کرد: «البته موارد زیاد هم نیست».
پس از این اما، کوروش افضلی مشاور طرح تفصیلی بم تخریب گستردۀ نخلستان‌ها در بم را رد می‌کند.
بنا به گزارش هفته‌نامه طلوع بم، در حاشیۀ نشست بررسی آخرین وضعیت طرح تفصیلی بم، دکتر افضلی در واکنش به خبر خشکیدگی ۶۰۰ هکتاری باغات بم می‌گوید: «این آمار صحیح نیست».
عضو هیات علمی و رئیس دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه آزاد کرمان توضیح می‌دهد: «ما تمامی اطلاعات و شناسنامۀ تک‌تک باغات را داریم. در بم ۸۰۰ هکتار باغ داریم که فقط ۱۷۱ هکتار آن باغ نیست که این عدد هم به دو دسته تقسیم می‌شود؛ ۱۱۷ هکتار از باغات همراه با ساخت‌وساز و ۵۴ هکتار خشک شده که نیاز به جوان‌سازی دارد».
قاسمی مدیر پایگاه میراث‌جهانی بم نیز در باره‌ی این موضوع به فردای‌کرمان گفت که تخریب گستردۀ نخلستان‌ها صورت نگرفته است.
در بحبوحۀ انتشار اخبار نسبت به تخریب گستردۀ نخلستان‌های بم، حجت‌الاسلام ابوالفضل فرحبخش ـ رئیس دادگستری شهرستان بم با کسانی که قصد تخریب نخلستان‌ها را دارند اتمام‌حجت کرد. به نقل از ایسنا کرمان، او در نشستی در روز 21 خردادماه گفت: «بر مبنای قانون حفظ و گسترش فضای سبز در شهرها، قانون جلوگیری از قطع بی‌رویۀ درختان و قانون مجازات اسلامی، با هرگونه تغییر کاربری اراضی باغی و تخریب و قطع درختان خرما با قاطعیت و بدون هیچ‌گونه اغماضی برخورد خواهد شد».
وی تصریح کرد: «قطع درختان و تخریب باغات نه‌تنها خلاف مقررات است بلکه جرم محسوب می‌شود و دستگاه قضایی در هر دو مرجع دادسرا و دادگاه با خاطیان برخوردی جدی خواهد داشت».
به گزارش فردای‌کرمان، آنچه که بدیهی است اینکه جامعه نسبت به وضعیت ارگ بم حساسیت بالایی دارد که این هم ناشی از ارزش منحصربه‌فرد این باغ‌شهر باشکوه تاریخی است. در این شرایط، انتظار می‌رود کارشناسان در بیان دیدگاه‌های خود، دقت و مسئولیت‌پذیری بالایی را به‌کار برند.
از سوی دیگر، مسئولان نیز با درک حساسیت‌های جامعه، با تلاشی مضاعف در حفظ و نگهداری این اثر جهانی و یگانه بکوشند.
نظر خود را بنویسید