فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگیآبادی: اثر طبیعی چشم‌نواز «تخت سرتشتک» در رابر دارد زیر پای گردشگران و خودروها جان می‌دهد.
اگر نالۀ چمنزار آنجا از زیر چرخ خودروها و گام‌های گردشگران شنیدنی بود، بی‌تردید صدایش جانسوز بود. ریشه‌های نازک گیاهانی که بر روی این محوطۀ نسبتا وسیع خانه کرده‌اند مگر تاب این حجم از پاکوبی را دارد؟ نه‌تنها گروه‌های بزرگ حتی چند صد نفری! در قالب تور گردشگری بر روی این چمنزار رفت‌وآمد و آن را لگدکوب می‌کنند که خودروهای آفرودی نیز با آن چرخ‌های سنگین بر روی گیاهان و خاک این محوطه می‌آیند و می‌روند. این اما همۀ ماجرا نیست. گردشگرانی که باید به طبیعت و بکر بودن آن احترام بگذارند آن‌چنان که جز ردّپا از آن‌ها چیزی برجای نماند بر روی همین چمنزار آتش درست می‌کنند. بوی دود زغال جای عطر گیاهان خودرو را گرفته است.
همۀ این اتفاقات در نبود نظارت و مدیریت صحیح از سوی میراث‌فرهنگی و محیط‌زیست رقم می‌خورد. هیچ برنامه‌ریزی مدونی، هیچ تابلوی هشداردهنده‌ای، هیچ مسیر مشخصی و هیچ نظارت میدانی‌ای وجود ندارد. هر تعداد گردشگر که بخواهند در قالب تورهای مجوزدار و بی‌مجوز و یا به صورت گروه‌های دوستی و خانوادگی وارد تخت سرتشتک می‌شوند، هرکسی هر کجا خواست چادر می‌زند، آتش روشن می‌کنند، در همسایگی سیاه‌چادرهای عشایر با صدای بلند و تمام طول شب‌ها موسیقی پخش می‌کنند و آخر سر هم، کوهی از زباله باقی می‌گذارند. این یک بازتاب کوچک از فاجعه‌ای است که در این منطقۀ ییلاقی ثبت ملی در استان کرمان در حال وقوع است آن هم در زمانه‌ای که طبیعت به‌واسطۀ تغییر اقلیم و خشکسالی و گرمای زیاد، بخش زیادی از توان بازسازی خود را از دست داده است.
این وضعیت، صدای اعتراض امید ابراهیمی ـ رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان کرمان و رضا سلاجقه ـ طبیعت‌گرد اهل رابر را بلند کرده است. این دو فعال گردشگری از طریق صفحه‌های خود در شبکه‌های اجتماعی در حال اطلاع‌رسانی دربارۀ این فاجعه هستند. آن‌ها در گفت‌وگو با فردای‌کرمان هم هشدار می‌دهند که تخت سرتشتک دیگر توان تحمل این شرایط را ندارد.
ابراهیمی در این‌باره می‌گوید: «ضوابط خاصی برای گردشگری در مناطق طبیعی استان کرمان یا وجود ندارد و یا اگر هست اجرا نمی‌شود این در حالی است که ما در استان مناطق ییلاقی معدود و بسیار آسیب‌پذیری داریم که پس از تخریب، احیای اکوسیستم تخریب‌شدۀ آن به سختی و بعد از زمان بسیار طولانی صورت می‌گیرد. تخت سرتشتک یکی از این مناطق است».
او با بیان اینکه تخت سرتشتک در فهرست آثار طبیعی ملی ثبت شده است، می‌افزاید: «همین نشان می‌دهد که این اثر ویژگی‌های خاصی دارد. چمنزار با گل‌های ریز، برکه‌های آب و عشایری که در این محدوده زندگی می‌کنند همه جزو سرمایه‌های غیرقابل جایگزین این منطقه هستند که متاسفانه با گردشگری بی‌ضابطه‌ای که در قالب تورهای مجاز و غیرمجاز و یا گروه‌های خانوادگی و دوستانه در حال توسعه است، به خطر افتاده‌‌اند».
وی با تاکید بر اینکه هیچ نظارتی بر گردشگری تخت سرتشتک وجود ندارد، هشدار می‌دهد: «با این حجم از آسیب، احتمال اینکه چند سال دیگر این اثر را از دست بدهیم بالاست».
رئیس انجمن حرفه‌ای راهنمایان گردشگری استان کرمان اظهار می‌کند: «در نبود پارکینگ، همه با ماشین بر روی چمنزار تردد می‌کند. در نبود محل مشخصی برای کمپ و آتش روشن کردن، گردشگران هرجا که برسد اتراق کرده و آتش روشن می‌کنند. جالب اینکه گردشگران جدید مدام در حال پیشروی در این منطقه و پیدا کردن مناطق بکر هستند چون جای چرخ خودروها و آتش گردشگران قبلی باقی مانده و افراد جدید می‌خواهند در محل بکر دیگری مستقر شوند و همین باعث شده که دامنۀ آسیب‌ها بسیار گسترده شود».
وی ادامه می‌دهد: «علاوه بر تخریب محیط، به جوامع محلی هم دارند آسیب می‌زنند. عشایری که ییلاق را در تخت سرتشتک می‌گذرانند از سروصدا و آزار و اذیت گردشگران به ستوه آمده‌اند».
وی بیان می‌کند: «دستگاه‌های مسئول هم مدام پاسکاری می‌کنند. محیط‌زیست و منابع‌طبیعی و میراث‌فرهنگی و شوراها و دهیاری‌ها باید در این مناطق مهم طبیعی با هم منسجم و براساس یک برنامۀ مشخص عمل کنند و نظارت قوی و جدی‌ای بر آن داشته باشند».
ابراهیمی خاطرنشان می‌کند: «در نبود برنامه و نظارت قوی، گردشگری به‌جای اینکه باعث رونق بشود، زیست فعلی منطقه را هم تهدید می‌کند».
این فعال گردشگری تاکید می‌کند: «باید نگاه ویژه‌ای به گردشگری تخت سرتشتک بشود و متولیان سریعا به این موضوع ورود کنند».
وی می‌گوید: «به راحتی و با تعریف ضوابطی برای تورهایی که به آن‌ها مجوز می‌دهند می‌توانند اوضاع را کنترل کنند. مثلا پارکینگی ایجاد و مشخص کنند که ماشین تا کجا حق پیشروی دارد، آتش روشن نکنند، صدای موسیقی را زیاد بلند نکنند و به آرامش دیگران احترام بگذارند و از این دست مسائل».
وی تاکید می‌کند: «ضمن اینکه با تورهای غیرمجاز هم باید برخورد جدی شود».
منطقۀ جالب و دیدنی
به گزارش فردای‌کرمان، در سایت اینترنتی اداره کل امور عشایری استان کرمان در معرفی این منطقه آمده است: «تخت سرتشتک سرزمینی هموار با پستی و بلندی‌های ملایم و پوشیده از چمنزار و برکه‌های کوچک و چشمه‌های روان در ارتفاع ۳۶۰۰ متری از سطح دریاست که از مرتفع‌ترین نقاط استان کرمان محسوب می‌شود. تخت سرتشتک از مناطق ییلاقی است که معمولا در فصل تابستان که به دلیل ارتفاع بالا، هوای خنک‌تری نسبت به مناطق پایین‌دست دارد مورد استفاده و بازدید گردشگران و علاقه‌مندان به طبیعت قرار می‌گیرد».
در ادامۀ این معرفی آمده است: «هر سال از اردیبهشت‌ماه به بعد این منطقه میزبان عشایری از شهرستان‌های جنوبی کرمان است. حضور سیاه‌چادرهای عشایر، بوی آتش و زندگی عشایری و نیز جست‌وخیز و هیاهوی گوسفندان تا اواخر تابستان تخت سرتشتک را که در ۱۲ کیلومتری منتهی‌الیه جادۀ بندر هنزاء قرار دارد را به یکی از جالب‌ترین و دیدنی‌ترین نقاط استان کرمان تبدیل کرده است».
با همۀ این ارزش‌ها، گویی تخت‌سرتشتک برای هیچ‌کس از متولیان اهمیتی ندارد و برای دیگر مردمان هم منطقه‌ای است صرفا برای چند ساعت خوش‌گذرانی.
رشد گردشگری بی‌ضابطه
رضا سلاجقه ـ طبیعت‌گرد و فعال گردشگری نیز در گفت‌وگو با فردای‌کرمان با هشدار نسبت به آسیب‌های گردشگران به تخت سرتشتک می‌گوید: «به‌دلیل شرایط اقتصادی که پیش آمده بسیاری از مردم نمی‌توانند سفرهای برون‌استانی بروند و به سفر درون‌استانی روی آورده‌اند. در این شرایط، تخت سرتشتک یکی از مقاصد گردشگری شده است. علاوه بر مردم مناطق مختلف کرمان، مسافرانی از بندرعباس هم به این منطقه می‌آیند».
او با بیان اینکه به‌دلیل نبود ضوابط و نظارت، این منطقه از ناحیۀ گردشگران بسیار آسیب دیده است، می‌افزاید: «گردشگران، بزرگ‌ترین چالش را برای مردم محلی ایجاد کرده‌اند. از مزاحمت با ایجاد سروصدای زیاد گرفته تا آسیب به درختان میوه در بندرهنزا و سایر مناطق آن حوالی. از طرفی، در بالای تخت سرتشتک سیاه‌چادرهای عشایر برپاست که یکی از زیبایی‌های منطقه است. عشایر باید صبح زود گوسفندان را به چرا ببرند ولی سروصدای موسیقی گردشگران تا دم صبح بلند است. من با موسیقی مخالف نیستم ولی در طبیعت که نباید با صدای بسیار بلند موسیقی پخش کرد».
او بیان می‌کند: «ضمن اینکه حیات‌وحش منطقه نیز با این سروصدای بلند آسیب می‌بیند».
وی می‌افزاید: «مردم با ماشین تا بالای تخت می‌روند و وقتی به آن‌ها اعتراض می‌کنیم می‌گویند ما در شمال هم با ماشین می‌رویم! این در حالی است که چمن تخت سرتشتک با مناطق شمالی فرق دارد و با تردد ماشین‌ها به‌شدت تخریب می‌شود».
تورهای شلوغ بدون امکانات
سلاجقه ادامه می‌دهد: «اخیرا یک تور با حدود 200 نفر به تخت سرتشتک رفته و همه با ماشین روی چمن آن حرکت کردند. شاید بتوان تردد یکی، دو ماشین را برای بالا بردن تجهیزات و وسایل توجیه کرد ولی مشخص است که تعداد زیاد خودرو، آسیب جدی به این اثر می‌زند».
این طبیعت‌گرد می‌گوید: «به‌خاطر برفی که در تخت سرتشتک می‌بارد از اوایل خردادماه می‌توان به این منطقه رفت ولی امسال برخی‌ها تورهایشان را از اواسط اردیبهشت‌ماه به تخت سرتشتک بردند؛ انگار برای اینکه بگویند ما اولین تور امسال بودیم! این اما زمانی بود که چمن هنوز تازه جوانه زده بود. این ترددها به رشد گیاهان آسیب زد».
او با اشاره به رهاشدن حجم زیادی زباله از سوی گردشگران می‌افزاید: «همه ادعا می‌کنند که در جایی آتش روشن کرده‌اند که قبلا بوده است در حالی که این‌طور نیست و هرجا که برسد روشن می‌کنند. این آتش‌های بزرگ در حال نابودی چمن است و قسمت‌هایی از زمین آنجا خالی شده است».
سلاجقه با انتقاد از تردد خودروهای آفرودی در تخت سرتشتک می‌گوید: «تاسف‌بار اینکه برخی از راهنمایان طبیعت‌گردی هم از آفرودسواری در تخت سرتشتک دفاع می‌کنند!».
وی ادامه می‌دهد: «متاسفانه مجوزهایی که به تورهای گردشگری تخت سرتشتک داده می‌شود. تنها در روزهای پایانی هفتۀ گذشته 400،500 نفر گردشگر در منطقه بودند. شنیدم فقط یک تور بین 150 تا 200 نفر گردشگر داشت. همچنان هم تبلیغات تورهای جدید برقرار است. این گردشگران با ماشین روی چمن می‌روند، زباله رها می‌کنند و آتش درست می‌کنند. در منطقه‌ای که زیرساخت گردشگری وجود ندارد، فقط به این فکر کنید که این چند صد نفر برای سرویس بهداشتی چه کردند؟».
رها شدگی اثر ملی
او با انتقاد شدید از اینکه برای ورودتورها به این منطقه هیچ محدودیتی وجود ندارد، اظهار می‌کند: «هیچ آموزشی به گردشگران و کسانی که به این طبیعت می‌آیند وجود ندارد. تخت سرتشتک یکی از زیباترین مناظر طبیعی ایران را دارد ولی رها شده است».
سلاجقه می‌گوید: «در گذشته گل‌های صورتی ریزی در تخت سرتشتک بود که دیگر رشد نمی‌کنند. این چیزی است که ما متوجه‌اش شدیم. مطمئن باشید اکوسیستم منطقه آسیب‌های دیگری هم دیده که ما فعلا از آن بی‌خبریم».
وی با یادآوری اینکه کرمان مثل استان‌های شمالی نیست و طبیعت آن زود بازسازی نمی‌شود، تاکید می‌کند: «جلوی ورود گردشگران را نمی‌توان گرفت ولی می‌توان تورها را محدود کرد و به تعداد خاصی تور مجوز داد».
این طبیعت‌گرد یادآور می‌شود: «بلاگرها هم در سطح نسبتا وسیعی، در حال تبلیغ تورهای جدید تخت سرتشتک و معرفی آن هستند».
وی در انتقاد از این وضعیت می‌گوید: «یک زمانی مردم کرمان در حمزه دوردور می‌کردند الان به تخت سرتشتک می‌روند!».
سلاجقه خاطرنشان می‌کند: «مخالف شادی مردم و گرشگری نیستم ولی رفتارهایی در طبیعت حساس تخت سرتشتک انجام می‌شود را باید در تالارها و ویلاها انجام بدهند و ما با این شکل از گردشگری مخرب مخالفیم».
با یک جست‌وجوی ساده در اینستاگرام می‌توان هم جمعیت زیاد گردشگران در این طبیعت زیبا را به چشم دید و هم ویدئوهایی که از آتش برپاشده بر روی چمنزار ضبط کرده‌اند و هم تصاویری که نشان داده‌اند چطور با خودرو بر روی این زمین شکننده و سبز می‌رانند.
با این وضعت گردشگری، تخت سرتشتک یک قربانی بی‌دفاع شده است. فرسایش و مرگ طبیعت مانند فروریختن ناگهانی یک دیوار نیست؛ تدریجی، خاموش و بی‌سر و صدا پیش می‌رود تا روزی چشم باز می‌کنیم و ببینیم دیگر از این طراوت و سرزندگی چیزی جز در همین تصاویر و فیلم‌های اینستاگرامی نیست.
اگر نتوانیم از این اثر چشم‌نواز و سرزنده محافظت کنیم، چگونه از زندگی خود محافظت خواهیم کرد؟ طبیعت صبور است و به هر رفتار انسان پاسخ می‌دهد. / الف
نظر خود را بنویسید