فردای‌کرمان ـ اسما پورزنگی‌آبادی: در نشست خبری اخیر سرپرست میراث‌فرهنگی استان کرمان یکی از خبرنگاران از تخریب‌هایی در قنات جهانی جوپار پرده برداشت و گفت که یک ماه پیش از این قنات بازدید کردم و دیدم که در بخش‌هایی از این قنات مرمت‌هایی انجام شده و به بدنۀ خاکی قنات بتن زده‌اند! حین بازدید ترکیب بتن و خاک بر روی سرمان می‌ریخت. او در ادامه از عدم نظارت جدی بر کار پیمانکاران میراث‌فرهنگی که چنین اشتباهاتی مرتکب می‌شوند انتقاد کرد.
مرتضی نیکرو ـ سرپرست میراث‌فرهنگی استان کرمان در پاسخ گفت که شخصا از این قنات بازدید کرده‌ام. ما باید نظارت را بیشتر کنیم. وی همچنین وعده داد که به‌ز‌ودی جلسه‌ای با مدیران پایگاه‌های میراث‌جهانی برگزار می‌کنیم که به شما خبرنگاران دقیقا توضیح بدهند که چه شرایطی وجود دارد.
مدیر پایگاه میراث‌جهانی قنات گوهرریز جوپار اما به فردای‌کرمان گفت که هیچ تخریبی در جداره‌های این قنات رخ نداده است. «طبق زدن» خاک جداره که به‌دلیل رطوبت و یا لرزش‌هایی از جمله زلزله رخ می‌دهد امری عادی است.
امین ماهانی افزود: «در بدو ورود به گالری قنات و پس از اینکه از پله‌ها عبور می‌کنیم، سقف مقداری ریزش کرده است. لابد این را دیده‌اند و می‌گویند قنات دچار تخریب شده در حالی که این وضعیت را طبق زدن قنات می‌گویند».
وی اظهار کرد: «بازدید از قنات و صحبت دربارۀ آن کاری تخصصی است. قنات جوپار مثل دیگر سایت‌های گردشگری نیست که عموم بتوانند از آن بازدید کنند».
ماهانی در ادامۀ این اظهارات به فردای‌کرمان گفت: «مرمت داخلی قنات و نای‌گذاری آن با جهاد کشاورزی است. قنات جوپار متولی و صاحب و میراب و شورا دارد. میراث‌فرهنگی فقط از آن بهره‌برداری می‌کند. هرگونه تغییری در ساختار قنات ساختار اجتماعی قنات را دچار مشکل می‌کند».
مدیر پایگاه میراث‌جهانی قنات گوهرریز جوپار با تاکید بر اینکه بتن در ساختار این قنات استفاده نشده است، ادامه داد: «در قسمتی از مسیر بازدید از قنات و جایی که نرده‌هایی کار گذاشته شده، از ملات آهک برای حفاظت (از پایین جداره) استفاده کرده‌ایم تا استحکام آن افزایش یابد و در جریان جذر و مد و بالا آمدن آب دچار ریزش و مشکل نشود».
وی تصریح کرد: «اصلا اقدامی انجام نشده که ریخت و ساختار قنات تحت تاثیر قرار گرفته باشد».
ماهانی یادآور شد: «بخش‌هایی از ساختار قنات قبل از ثبت جهانی ریزش داشته و پروژۀ مرمتی بسیار وسیعی برای حفاظت از آن انجام شده است».
وی با بیان اینکه تا که وارد قنات گوهرریز می‌شویم بوی زندگی می‌دهد، گفت: «هر قنات ساختار خاص خود را دارد. قنات جوپار تنها سازه‌ای از این نوع است که می‌توانید اکوسیستم قناتی را داخل آن ببینید».
ماهانی ادامه داد: «بازدید از این قنات یک کار تخصصی است و هرکسی را داخل قنات نمی‌فرستیم. تورها را خودمان مجوز می‌دهیم و خودمان هم با بازدیدکنندگان به داخل قنات می‌رویم و اصلا اجازه نمی‌دهیم کسی بدون مجوز و به‌تنهایی وارد شود».
وی سپس اظهار کرد: «هیچ خطری قنات جوپار را جز مردم و خشکسالی تهدید نمی‌کند».
وی توضیح داد: «عمدۀ مشکل قنات‌های ایران این است که ساختار سنتی مدیریتی آن را تغییر دادند و آن‌ها را وابسته به دولت کردند. الان هم که کمک‌های دولتی قطع شده و مردم هم پول برای لایروبی آن نمی‌دهند، قنات‌ها در حال خشکیدگی هستند».
به گزارش فردای‌کرمان، تعدادی از قنات‌های ایرانی از جمله جوپار و اکبرآباد و قاسم‌‌آباد در استان کرمان به‌عنوان شاهکارهایی از دانش بومی و مهندسی تاریخی در فهرست میراث جهانی یونسکو جای دارند.
کرمانی‌ها قنات گوهرریز جوپار را بیشتر به اسم شش مقسم می‌شناسند. قناتی که در مجاورت شهر جوپار واقع شده و شش شاخه دارد و قدیمی‌ترین شاخۀ آن مربوط به دوران صفویه است.
این قنات نمادی زنده از مهندسی بومی و سازگاری هوشمندانۀ انسان با اقلیم خشک ایران به شمار می‌آید.
قدم زدن در این قنات که همچون تونلی تنگ و باریک با تاریکی و سکوتی وهمناک و جذاب در زیرزمین است، تجربه‌ای منحصربه‌فرد است.
اهمیت این قنات تنها در ساختار مهندسی آن خلاصه نمی‌شود. گوهرریز به‌مثابۀ شریان حیاتی منطقه، موجب پیدایش و پایداری باغ‌های متعدد در جوپار شده است.
از منظر فرهنگی نیز قنات گوهرریز در خاطرۀ جمعی مردم منطقه جایگاه ویژه‌ای دارد. روایت‌هایی چون «ماهی کور سپید» که نگهبان قنات تلقی می‌شود، نشان می‌دهد که قنات‌ها نه‌تنها سازه‌هایی فنی، بلکه پدیده‌هایی فرهنگی‌اند که در بطن زندگی مردم جای دارند.
با وجود همه این اهمیت‌ها، قنات گوهرریز با چالش‌هایی نیز مواجه است؛ از جمله گسترش ساخت‌وساز در حریم قنات و عدم لایروبی به‌موقع.
قنات گوهرریز جوپار آینه‌ای از هوش، تلاش و دانش نیاکان ما در مواجهه با طبیعت خشن است. پاسداشت این میراث، نه‌تنها وظیفه‌ای ملی، بلکه مسئولیتی جهانی است چرا که این قنات، بخشی از میراث مشترک بشریت در مسیر توسعه پایدار به‌شمار می‌آید. / الف
*عکس: محمد لطیف کار
نظر خود را بنویسید