موزه کاغذی فرش در کرمان!

گروه جامعه ـ نجات ساختمان تاریخی شرکت فرش کرمان از مرگ. تبدیل ساختمان تاریخی شرکت فرش به موزه تا سال 98. این بنای 105 ساله نیز همچون دیگر هم‌نوعانش از کاروانسرای وکیل و حمام ته‌باغ لله تا عمارت شترگلوی ماهان و غیره! همچنان دست‌مایه‌ی وعده‌های تازه برای نجات است. در سال‌های گذشته، با روی کار آمدن هر مدیر و مسئول جدیدی، رسیدگی و تعیین تکلیف این بناها با یک وعده‌ی جدی همراه بوده؛ آن‌ها رفته‌اند و آنچه مانده قفل‌های زنگ زده بر در این بناهای با ارزش بوده و سقف و پی و دیوارهایی که روز به روز فرسوده‌تر شده و سرمایه‌هایی که بر باد می‌رود. پیش چشم مردمانی که احیای هر یک از این میراث، می‌تواند گشایشی در کار و بارشان باشد. اکنون نیز، احیای ساختمان تاریخی شرکت فرش مجدد روی خط اخبار و دست‌مایه‌ی وعده‌ها قرار گرفته و بهانه‌اش هم، برگزاری شب فرش کرمان بوده است.
محمدرضا پورابراهیمی، نماینده کرمان و راور در مراسم شب فرش کرمان که شنبه، هشتم دی‌ماه در اتاق بازرگانی برگزار شد، حرف این ساختمان را پیش کشید. او گفت: «ساختمانی از گذشته در خیابان باستانی‌پاریزی قرار دارد که نماد صنعت فرش ماست. از استاندار خواهش می‌کنم سراغ خرید این ساختمان که محل بسیار مناسبی برای احداث موزه فرش کرمان است برویم. آقای جلال‌پور در این زمینه پیشنهاداتی داده و ظاهرا آخرین مالکیت آن هم به دولت منتقل شده است. حیف است این ظرفیت از بین برود. اگر اتاق بازرگانی پای کار بیاید ما هم حمایت لازم را انجام می‌دهیم تا این بنا احیا شود».
ماجرای احیای این بنای تاریخی به سال‌های دور برمی‌گردد. مقامات همیشه آرزوی آن را در سر پرورانده‌اند اما نتیجه‌ی کار چیز قابل عرضی نیست.
در دولت دهم بود که در یکی از سفرهای هیات دولت به کرمان تصویب می‌کنند که این ساختمان به میراث فرهنگی استان واگذار شود تا آن را به باغ‌موزه فرش تبدیل کند. میراث اما باید دو میلیارد تومان پرداخت می‌کرد. نداشت. نداد. تغییر مالکیت منتفی شد. پس از آن، آن‌طور که زریسفی معاون پیشین بازرگانی استان کرمان گفته، شرکت ملی فرش ایران از صندوق ضمانت صادرات وامی می‌گیرد و چون توانایی پرداخت آن را نداشته، این ساختمان‌شان در کرمان مصادره می‌شود!
وقتی بحث مصادره بالا گرفت، کرمان به این مسئله ورود کرد. در سالیان اخیر، علیرضا رزم‌حسینی، استاندار سابق کرمان را می‌توان یکی از مشتاق‌ترین افرادی دانست که می‌خواست این بنا احیا و موزه فرش کرمان راه‌اندازی شود و حتی یک روز، با جمعیت پرتعدادی از مدیرانش به‌همراه جمعی از پیشکسوتان فرش کرمان راهی این ساختمان شد که متروکه و تنها در حاشیه‌ی بلوار باستانی‌پاریزی رها شده. می‌گفت که مستندی از این بنا را در تلویزیون دیده و چنان تحت تاثیر قرار گرفته که همان شب با مدیرعامل بانک تجارت تماس می‌گیرد و از او می‌خواهد برای احیای این ساختمان به کرمان کمک کند. آن روز، جلسه‌ی مفصلی همان‌جا برگزار و درباره‌ی مالکیت این ساختمان بحث‌های متعددی مطرح شد. پیشکسوتان فرش سخت برآشفته و نگران بودند که شرکت ملی فرش می‌خواست به‌ازای یک بدهی بانکی، این ساختمان خود در کرمان را به حراج بگذارد!
محمدرضا وزیری‌نسب همان‌جا به رزم‌حسینی گفت: «15 سال پیش، استاندار وقت کرمان آمد و گفت برای بازسازی این مجموعه 400 میلیون تومان بودجه می‌گذارد. زمان گذشت و هیچ اتفاقی نیفتاد. بعد گفتند شرکت ملی فرش این ساختمان را به حراج گذاشته است. آیا این ساختمان می‌توانست به حراج گذاشته شود؟ ارزش آن مگر از حمام گنجعلیخان کم‌تر است؟ گفتند شرکت ملی فرش بدهی دارد و بابت بدهی، این ساختمان را در اختیار بانک تجارت گذاشته است». او ادامه داد: «من از اول انقلاب در اتحادیه فرش کرمان بوده‌ام. کارگران شرکت فرش همیشه شکایت داشتند که اجرت آن‌ها 150 تومان است در حالی‌که جاهای دیگر، 250 تومان است! شرکت فرش این‌طور درآمدی داشت! حالا می‌گویند بدهی دارند؟ برداشت پسته‌ی سالانه‌ای که در این مجموعه هست کفاف خرج شرکت را می‌داد. حالا آن باغ و چاه آب کجاست؟».
در آن جلسه، صحبت‌های زیادی مطرح و در نهایت مقرر شد که مالکیت این ساختمان از بانک تجارت به بخش خصوصی در کرمان انتقال یابد و حرف اتاق بازرگانی در میان بود که بیاید و این بنا را در اختیار بگیرد.
یک سال پس از آن جلسه، بودجه‌ای گذاشتند و کار احیا آغاز شد. رئیس اداره فرش، سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان آبان‌ماه امسال به صدای‌تاک گفت: «پروژه‌ی تبدیل شرکت فرش به باغ‌موزه فرش و پایگاه فرش جنوب‌شرق کشور از اواخر سال ۹۶ شروع شد که قرارداد این پروژه نیز با ما بسته نشد بلکه خود مرکز ملی فرش ایران با شرکتی به نام بنیان کار قرارداد بست و با صرف هزینه‌ی ۱۶۶ میلیونی کارهای جمع‌آوری اطلاعات و طراحی این طرح به انجام رسید».
روح‌الله اسلامی با انتقاد از عملکرد مرکز ملی فرش اظهار کرد: «این مرکز در نیمه‌ی دوم سال ۹۶ اعلام کرد که ظرف سه تا چهار سال آینده باید این شرکت به باغ‌موزه فرش تبدیل شود اما تاکنون تنها کاری که کردند همین اختصاص بودجه یک‌میلیاردی بوده که آن هم با پیگیری‌های خودمان به انجام رسید».
اسلامی معتقد است اگر مجوز احیای این مجموعه به آن‌ها داده می‌شد می‌توانستند ظرف مدت یک سال با کمک شرکت تعاونی سازمان صنعت و معدن این باغ‌موزه را به بهره‌برداری برسانند و زمینه‌ی جذب توریست و اقامتگاه گردشگران منطقه را فراهم آورده و این مجموعه را به درآمدزایی برسانند. او دلیل عدم واگذاری عملیات احیا به اداره فرش را مرکز ملی فرش دانست و گفت: «مرکز ملی فرش می‌گوید خودش می‌خواهد کارهای احیای شرکت فرش را انجام دهد، ما هم تابع آن‌ها هستیم».
مدتی بعد و در تاریخ هفدهم آذرماه امسال و در جلسه‌ی کمیته فرش دستباف بود که مهدی حسینی‌نژاد، رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان کرمان روایتی از پیگیری‌هایی که در این زمینه طی سال‌های اخیر داشته‌اند را نقل کرد: «شما شرکت فرش را خوب می‌شناسید. زمانی کمپانی هندشرقی اینجا راه افتاده و بهترین ماشین‌آلات را نیز راه‌اندازی کرده؛ حالا بروید ببینید که چه‌قدر تخریب شده است. ما پیگیر‌ی‌های زیادی برای بازسازی این بنا داشته‌ایم. کار را که شروع کردیم گفتتند یک میلیارد تومان اختصاص یافته؛ خیلی دویدیم، دوبار دو وزیر دولت را برای بازدید به محل شرکت فرش آوردیم و نتیجه این شد. مشکلات یک شبه حل نمی‌شود و نیاز به پیگیری فراوان است. دولت هم پول کافی ندارد. حالا با این یک میلیاردی که اختصاص یافته چه کنیم؟ برآوردی که انجام دادیم؛ حداقل 13 مییلیارد تومان پول برای مرمت و احیای این ساختمان نیاز داریم. سالی یک میلیارد آن هم با پیگیری در سطح استاندار و وزیران به ما بدهند 12 سال طول می‌کشد تا کار تمام شود».
و حالا تازه‌ترین خبر، از شب‌فرش و روز بعد از آن رسیده است. فرشته دستپاک، رئیس مرکز ملی فرش ایران که شنبه شب و یکشنبه در کرمان بود، دیداری با استاندار کرمان داشت و آن‌طور که خبرگزاری‌ها خبر داده‌اند، درباره‌ی این ساختمان نیز صحبت‌هایی شده است. محمد جواد فدایی گفته است: «ساختمان مرکز ملی فرش در کرمان توسط سازمان صنعت، معدن و تجارت و با کمک اداره کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری، مرمت، تجهیز و به عنوان باغ موزه فرش، فعال خواهد شد. 50 درصد هزینه‌های مرمت و تجهیز این مرکز از سوی استانداری و 50 درصد از سوی مرکز ملی فرش ایران به نحوی تامین می‌شود که موجب تاخیر در روند مرمت و تجهیز آن نشود. ساختمان مرکز ملی فرش در کرمان، پس از مرمت به عنوان باغ‌موزه فرش استان زیر نظر سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مدیریت خواهد شد. باغ‌موزه فرش کرمان 22 بهمن سال آینده افتتاح می‌شود».
این، تازه‌ترین وعده‌ای است که داده می‌شود و باید منتظر ماند تا معلوم شود این‌بار آیا عزم استان برای احیای این بنا جدی است یا همچنان موزه‌ی فرش کرمان را باید روی کاغذهای صورت‌‌جلسات و مصوبات جست‌وجو کرد؟ گفته می‌شود این ساختمان 105 سال قدمت دارد. در سال 1290 خورشیدی، کمپانی هند شرقی که ریشه‌اش انگلیسی است در پی صادرات فرش از ایران و هند و پاکستان به اروپا بوده است. شعبه‌ای از این کمپانی را در کرمان که قالی‌بافی پررونقی داشته ایجاد می‌کند. آن زمان، شاهزاده‌ای بلغاری به‌نام سر ماژوف مدیریت این مجموعه را برعهده داشته تا که شرکت ملی فرش تاسیس و این ساختمان واگذار می‌شود. در سال 1314 این ساختمان به جرج تیمو واگذار می‌شود و او فرش کرمان را از این محل به مشتریانش در بازار آمریکا صادر می‌کرده است.