اتاق بازرگانی باید به ریل اصلی خود بازگردد

گروه اقتصاد – محسن جلال پور در یادداشتی با عنوان «اتاق‌های بازرگانی چه ماموریتی دارند»؟ نوشت: برخی معتقدند اتاق باید صرفا از منافع اعضایش که عاملان بخش‌خصوصی هستند دفاع کند و برخی اتاق را دیده‌بان فضای کسب و کار و برج مراقبت آزادی اقتصادی می‌دانند.
در این زمینه دو جریان اصلی و قدرتمند در اتاق‌های بازرگانی شکل گرفته است: جریان اول را بنیان‌گذاران اتاق تجارت تهران پایه‌گذاری کرده‌اند. آن‌ها ماموریت اصلی اتاق را تسهیل فضای کسب‌وکار می‌دانستند و به‌ دنبال تحکیم نهادهای آسیب‌دیده، نظیر مالکیت و رقابت بودند. ادامه‌ی این جریان در حال‌ حاضر، اتاق‌های بازرگانی را برج مراقبت آزادی‌های اقتصادی و مطالبه‌گر اصلاحات اقتصادی و همین‌طور دیده‌بان فضای کسب‌وکار می‌داند.
جریان دوم به اندازه‌ی جریان اول ریشه‌دار و تاریخی نیست و از اواسط دهه‌ی ۵۰ پدیدار شده است. این جریان می‌گوید اتاق باید در برابر ساختار سیاسی، قدرت چانه‌زنی در هدایت منابع را داشته باشد. این جریان به تشکل‌هایی نظیر اتاق به‌مثابه ابزار چانه‌زنی با دولت می‌نگرد و معتقد است ماموریت اصلی اتاق باید هدایت منابع به سفره‌ی بخش‌خصوصی باشد. ریشه‌ی شکل‌گیری این جریان به دهه‌ی ۵۰ برمی‌گردد؛ آن‌جا که قیمت نفت افزایش قابل‌توجهی یافت و متناسب با آن جهت‌گیری اقتصاد سیاسی در توزیع درآمدهای نفتی تغییر کرد. به این ترتیب طبقه‌ی جدیدی در بخش‌خصوصی شکل گرفت که انگیزه‌اش انباشت سرمایه از راه تولید و تجارت نبود. این طبقه‌ی نوظهور تلاش زیادی ‌کرد تا از توزیع درآمدهای نفتی سهم ببرد و به نوعی هم‌سفره‌ی دولت در رانت‌های نفتی شود.
این طبقه رفته‌رفته قدرت گرفت و برای آن‌که توان چانه‌زنی‌اش را با دولت به‌عنوان مقسم درآمدهای نفتی همواره حفظ کند، از تشکل‌گرایی استفاده ابزاری کرد. دولتمردان نیز به درستی به این دوگانگی دیدگاه پی برده‌اند و به همین دلیل است که مدام به نقد پارلمان بخش‌خصوصی می‌پردازند و می‌گویند از اتاق صدای واحدی شنیده نمی‌شود.
اکنون باید به این پرسش پاسخ داد که چه کسی شایستگی نمایندگی بخش‌خصوصی در تشکل‌هایی نظیر اتاق را دارد؟
به اعتقاد من، فردی که قرار است نماینده‌ی فعالان بخش‌خصوصی باشد اول از همه باید تکلیف خود را با دولت‌، اقتصاد دولتی و مسائلی نظیر حمایت، یارانه‌ و فساد مشخص کند. از نظر من ماموریت اصلی تشکل‌هایی نظیر اتاق، دیده‌بانی فضای کسب‌وکار و تحکیم نهادهای مهم اقتصادی است، نه چانه‌زنی برای دریافت رانت و حمایت بیشتر. چون نفع بخش‌خصوصی واقعی در اقتصاد آزاد است نه تیولداری یا سرمایه‌داری دولتی.
بدون شک اتاق‌های بازرگانی در چند دهه‌ی اخیر از اهداف و ماموریت‌های یک تشکل وابسته به بخش‌خصوصی دور شده‌اند و لازم است به ریل اصلی خود بازگردند.
اگر می‌خواهیم اتاق‌ایران به ‌عنوان بزرگ‌ترین و دیرپاترین تشکل بخش‌خصوصی به مسیر اصلی‌اش بازگردد لازم است به ‌صورت فراگیر در همه‌ی استان‌ها نمایندگانی انتخاب کنیم که رسالتشان شراکت با دولت در توزیع منابع نباشد. اتاق باید به ریل اصلی خود بازگردد تا مطالبه‌گر رقابت و تسهیل فضای کسب‌وکار باشد و نماینده‌ی اتاق نیز باید صدای رسای بخش‌خصوصی واقعی برای آزادی اقتصاد ایران باشد.
منبع: دنیای اقتصاد