فردای کرمان - اسما پورزنگی‌آبادی: از آن روزی که کاشف کنارصندل کلنگ حفاری‌اش را در گوشه‌ی اتاق کارش در محوطه‌ی کنارصندل جیرفت بر زمین گذاشت و به تهران رفت، حدود 12 سال می‌گذرد. پس از آن هیاهویی که از بلندای کنارصندل در گوش جهان پیچید، سکوت بر این تپه‌ی باستانی حکمفرما شد. در همه‌ی این سال‌ها اما، شروع مجدد کاوش‌ها برای مردم جیرفت و کرمان یک آرزو بود که مقامات هم با وعده‌ی «آغاز مجدد کاوش‌ها به‌زودی» نور امید به دل‌ها تاباندند و بعد هم با عمل نکردن به این وعده‌شان، حسرت را بر دل‌ها گذاشتند. آخرین وعده‌ی جدی را بهمن‌ماه سال 98، مونسان وزیر میراث‌فرهنگی کشور داد. او در آیین افتتاح هفدهمین گردهمایی سالانه‌ی باستان‌شناسان که نتایج فعالیت‌های یک سالِ کاری باستان‌شناسی ایران، در کنار یافته‌های یک ساله‌ی آن‌ها از کاوش‌های انجام شده ارائه می‌شود، با تاکید بر این‌که در سایت‌های ویژه با قدمت‌های بالا، باستان‌شناسان می‌توانند به کسب تجربه و تمدن بشری کمک بیش‌تری کنند، گفت: «امیدوارم برای جواب دادن به این درخواست، محوطه‌های تاریخی مانند جیرفت در اولویت قرار گیرند». اگرچه در این سه ماه هنوز اقدام ملموسی در استان برای اجرای فرمان وزیر انجام نشده اما دکتر نصیر اسکندری، مدیر پایگاه باستان‌شناسی جیرفت این امید را می‌دهد که به‌زودی خبرهایی از این موضوع از تهران به کرمان خواهد رسید. او در عین‌حال، ساماندهی کنارصندل را هم یک ضرورت می‌داند. ضرورتی که به گفته‌ی اسکندری، پیش از کاوش‌ها باید به آن توجه کرد. با او در این‌باره گفت‌وگو کردم که در ادامه می‌خوانید.
*آقای دکتر، وزیر میراث‌فرهنگی اواخر بهمن‌ماه سال گذشته تاکید کرد که کاوش‌های باستان‌شناسی جیرفت آغاز شود. در این مدت آیا از سوی وزارت‌خانه اقدامی برای شروع کاوش‌ها صورت گرفته است؟
قصد وزارت‌خانه برای حمایت از کاوش‌های باستان‌شناسی جیرفت جدی است و در حال برنامه‌ریزی در این حوزه هستند. تا جایی که اطلاع دارم به زودی در سه شهرستان در استان کرمان قرار است بررسی‌های باستان‌شناسی شروع شود. از کاوش‌های جیرفت هم حتما حمایت صورت خواهد گرفت.
*این کاوش‌ها اگر شروع بشود در خود کنارصندل خواهد بود یا مناطق دیگری؟
قطعا محوطه‌ی کنارصندل از اولویت بیش‌تری برای انجام پژوهش در جیرفت برخوردار است چراکه این محوطه در مقیاس جهانی حائز اهمیت است. هرچند چندین محوطه‌ی باستانی دیگر در منطقه وجود دارد که دارای ارزش مطالعاتی بسیار زیاد هستند نظیر شهر قدیم جیرفت که شهری مهم از دوره‌ی سلجوقیان است.
*خود شما به‌عنوان مدیر پایگاه باستان‌شناسی جیرفت، چه پیشنهادی در این زمینه دارید؟
من معتقدم ابتدا نیاز است کنارصندل ساماندهی شود و حتی این ساماندهی، بر کاوش هم اولویت دارد. قبل از کاوش، بهتر است یکی، دو سال زمان بگذاریم و طرح ساماندهی را تهیه و اجرا کنیم و بعد از آن، کاوش صورت گیرد. هرچند محوطه‌های مهم دیگری هم در این منطقه وجود دارد که نیاز است کاوش‌های آن‌ها هم آغاز شود.
*منظورتان از ساماندهی کنارصندل چیست؟
پاک‌سازی، حفاظت و مرمت این محوطه‌ی باستانی.
*طی سالیان گذشته همواره نگرانی از تخریب کنارصندل بیشتر توسط عوامل طبیعی مثل باران مطرح بوده است. در حال حاضر، حفاظت از این تپه‌ی باستانی به چه شکل صورت می‌گیرد؟
به هر حال، کنارصندل تپه‌ای خاکی است و باران و باد فرسایش‌هایی در آن ایجاد می‌کند. کاری که ما کردیم، ایجاد آبراهه‌ای برای انتقال آب به خارج از آن بوده و با این اقدام، تا جایی که ممکن بوده این مسئله را مدیریت کرده‌ایم.
*آقای دکتر، طی سالیان گذشته، کاوش‌های پراکنده‌ای در منطقه‌ی جیرفت انجام شده است. ممکن است تاریخچه‌ای از این کاوش‌ها را ارائه بفرمایید؟
در سال 96 کاوش‌های باستان‌شناسی در محوطه‌ی ورامین جیرفت به سرپرستی بنده و به صورت مشترک با آقای دکتر «پیتر فلزنر» از دانشگاه توبینگن آلمان انجام شد. این محوطه در پنج کیلومتری کنارصندل و 30 کیلومتری جنوب جیرفت قرار دارد و استقراری مربوط به حدود شش هزار سال پیش است که تا دوره‌های تاریخی و حتی اسلامی نیز ادامه داشته است. در این کاوش‌ها یک دوره‌ی فرهنگی جدید مربوط به پنج هزار و 500 سال پیش برای اولین‌بار در دشت جیرفت شناسایی شد که با توجه به نام این محوطه، دوره‌ی ورامین نام‌گذاری شد. در سال 97 مجدد، کاوش‌های این محوطه با سرپرستی اینجانب ادامه یافت و منجر به کشف گورهایی از دوران پیش از تاریخ و چند صد شی تدفینی شد که هم‌اکنون در موزه باستان‌شناسی جیرفت در معرض دید عموم قرار گرفته‌اند. در سال 98 محوطه‌ی باستانی تُم‌گاوان، در حاشیه‌ی شهر جیرفت توسط دکتر میثم شهسواری و بنده کاوش شد. دستاورد این کاوش، شناسایی یک سیستم اداری پیچیده مربوط به شش هزار سال پیش بود که با توجه به مُهرها و اثر مُهرها، ژتون¬ها و دیگر یافته‌ها قابل اثبات است. همچنین یک سازه‌ی معماری مهم مربوط به دوره‌ی هخامنشی از این محوطه کشف شد. در حال حاضر، یکی از اقدامات مهم که توسط پایگاه باستان‌شناسی جیرفت در دست اقدام است، کاوش به‌منظور تعیین عرصه و حریم محوطه‌ی باستانی کنارصندل است.
*یعنی بعد از گذشت این همه سال از شروع کاوش‌ها در کنارصندل، هنوز عرصه و حریم آن معلوم نیست؟
مشخص است ولی به‌طور دقیق نمی‌دانیم عرصه و حریم به کجا محدود می‌شود چون محوطه بزرگ است و بیش از 1000 هکتار وسعت دارد. ولی با توجه به این‌که روستا در مجاورت آن قرار دارد، نیاز است از طریق گمانه‌زنی و کاوش، عرصه و حریم دقیق آن مشخص شود.
*چه اتفاقی افتاده که تعیین عرصه و حریم کنارصندل را در اولویت قرار داده‌اید؟ آیا تجاوزی به حریم آن صورت گرفته است؟
با توجه به این‌که روستای کنارصندل روی عرصه‌ی این محوطه‌ی باستانی قرار گرفته، ضرورت دارد محدوده‌ی دقیق آن مشخص شود.
*آنچه را که اشاره کردید، همه‌ی کاوش‌هایی است که در این چند سال در جیرفت انجام شده یا گروه‌های دیگری هم کاوش کرده‌اند؟
در دشت جیرفت همین چند کاوش است که نام بردم. ولی در منطقه‌ی اسفندقه کارهایی انجام شده است. در پایین‌دست جیرفت در مناطق بلوک و فاریاب و کهنوج نیز، بررسی‌های باستان‌شناسی به منظور شناسایی آثار توسط یک تیم مشترک آلمانی و ایرانی صورت گرفته است.
*کشفیات کاوش‌هایی که انجام دادید کجاست؟
در موزه‌ی جیرفت نگهداری می‌شوند. همین‌جا بگویم که جای یک موزه‌ی منطقه‌ای متناسب با ظرفیتی که در جنوب داریم، خالی است. موزه‌ای که می‌تواند کل منطقه‌ی جنوب‌شرق ایران را پوشش دهد. ساخت موزه‌ی جدید جیرفت، یک ایده‌ی بسیار خوب و سنجیده‌ای بوده و طرح بسیار خوبی هم دارد و تاکنون درصدی هم پیشرفت داشته است ولی هنوز خیلی جای کار دارد که امیدوارم این پروژه به نتیجه‌ای برسد.
*از شروع کاوش‌های جدید گفتیم. برخی اما معتقدند در شرایطی که ما مکان مناسب برای نگهداری و توان کافی برای حفاظت از کشفیات را نداریم، کاوش جدید صورت نگیرد بهتر است. نظر شما در این‌باره چیست؟
در کل، حرف درستی است. مادامی باید کاوش کنیم که بتوانیم از کشفیات حفاظت و آن را مرمت و نگهداری کنیم ولی این‌که هیچ‌وقت کاوش نکنیم هم، با اصل باستان‌شناسی که تاکید دارد پژوهش انجام و اطلاعات بیشتر و کامل‌تر شود همخوانی ندارد.
*درباره‌ی کشفیاتی که دکتر مجیدزاده در کنارصندل داشت و خیلی هم سر و صدا کرد، سالیان زیادی است حرفی زده نمی‌شود؛ بعد از آنکه ایشان از کنارصندل رفت، نه در تایید و نه رد آن نظریات چیزی گفته نشد. فکر نمی‌کنید بازخوانی و بازنگری این نظریات هم یک ضرورت باشد؟
آقای دکتر مجیدزاده به عنوان یک شخصیت علمی برجسته چند سال در حال مطالعه بر روی یافته‌ها و کشفیات محوطه‌ی کنارصندل بودند و نتایج ایشان نهایی شده و قرار است به‌زودی در قالب چندین جلد کتاب منتشر شود. انتشار این کتب، مجدد توجه‌ها را به سمت جیرفت معطوف خواهد کرد و سوالات و ابهامات زیادی را پاسخ خواهد داد. /پ
*منتشر شده در هفته‌نامه استقامت / شماره 690
نظر خود را بنویسید