رویارویی گردشگری لوت با محیط زیست

گروه جامعه ـ حرف و حدیث‌ها و ابراز نگرانی‌ها درباره‌ی برگزاری همایش 10 هزار نفری شهداد در کشور همچنان مطرح است. این همایش که با انتشار یک فراخوان و پیش از اخذ مجوز از مسئولین استان کرمان بر سر زبان‌ها افتاد، طی هفته‌‌های اخیر، واکنش‌های زیادی به‌دنبال داشته که شرح مفصل آن را می‌توانید در گزارش فردای‌کرمان با تیتر «میهمانی در لوت بی‌خبر از میزبان» مطالعه کنید.در ادامه‌ی واکنش‌ها به همایش فوق که از سراسر کشور دعوت می‌کند تا اول آذرماه به لوت بیایند؛ یک نشست در خانه‌گفتمان تهران نیز برگزار شد.
به گزارش فردای‌کرمان، این نشست با موضوع «شهر و طبیعت، تعامل یا تقابل» با محوریت «چالش‌های پیش‌روی صنعت گردشگری و طبیعت، بر مبنای اصول اکوتوریسم» با حضور جمعی از فعالان حوزه‌ی گردشگری و محیط‌زیست برگزار شد.
پایگاه خبری‌ گُلوَنی، گزارش صوتی از این جلسه منتشر کرده که هم‌اکنون می‌توانید با مراجعه به این پایگاه، شرح مفصل آن را گوش دهید. فردای‌کرمان اما بخش اول این نشست که در آن، علی مسلمی گردشگر و جهانگرد و برگزار کننده‌ی همایش شهداد به دفاع از این برنامه می‌پردازد و به پرسش برخی حاضران نیز پاسخ می‌دهد را در ادامه ارایه می‌کند.
به گزارش فردای‌کرمان، علی مسلمی در ابتدای این نشست گفت: «همان‌طور که محیط زیست در کشور ما بسیار مظلوم واقع شده گردشگری وضعیت بدتری دارد و ما از دلسوزان محیط زیست شرایط بدتری داریم. چرا که بر محیط زیست چهار تا کارخانه و گردشگر و شهرساز تاثیر می‌گذارند ولی عوامل بسیار زیادی بر گردشگری اثر می‌گذارد که شاید به 100 آیتم برسند؛ از مسائل سیاسی روز تا مسائل محلی بر روند رشد گردشگری در ایران تاثیرگذار است».
وی با اشاره به برگزاری همایش شهداد افزود: «این همایش اولین دوره از همایش‌های ما نیست و فقط مقداری سر و صدا درباره‌ی آن بیش‌تر بوده. روند همایش‌های ما این‌طور بوده که اعلام همایش می‌شود و دوستان جذب می‌شوند. از دید آن‌ها دارند برای تفریح می‌آیند اما برگزارکنندگان برای آن برنامه می‌ریزند از جمله این‌که دعوت از استادان و بزرگان طبیعت را داریم و در قالب گپ‌های دوستانه، آموزش‌های محیطی را انجام می‌دهیم. از این محیط کارگاهی برای آموزش افرادی که تحت هیچ شبکه‌ای مثلا باشگاه طبیعت‌گردی قرار ندارند استفاده می‌کنیم؛ متاسفانه این افراد، طیفی خیلی گسترده‌تری هم دارند. آمار دقیق ندارم اما اگر 10 درصد افراد به صورت علمی کار می‌کنند، 90 درصد این‌طور نیستند».
وی بیان کرد: «شاید تاکنون، بیش از 100 همایش برگزار کرده‌ایم که بیش‌تر هم، کارگاه آموزشی بوده‌اند اما این همایش چون در محیط خاصی است سر و صدای بیش‌تری کرده است».
وی سپس گفت: «دو کم‌لطفی دوستان محیط زیستیِ خیلی نگران و نگران در حق ما کردند. اولین بحث این است که محل برگزاری همایش ما، در کمپ کویری شهداد است؛ هرچند این کمپ جزو عرصه‌ی بیابان لوت است اما درست یا غلط، به هر حال احداث شده و آسفالت و کپر و آب و برق دارد و منطقه آسیب‌ها را از این کمپ، دیده است. متاسفانه در فضای مجازی و رسانه‌ها دیدم که اطلاعات غلط به دوستان صاحب‌نام داده‌اند که قرار است در دل کلوت‌ها کمپ بزنیم اگرچه هیچ لذتی بالاتر از کمپ زدن در دل کویر نیست اما حاضر شده بودیم از آن لذت بکاهیم و حفاظت از محیط زیست را افزایش دهیم و به همین دلیل، کمپ شهداد را انتخاب کردیم».
مسلمی ادامه داد: «دومین مسئله این است که برخی دوستان گفته‌اند در جریان این همایش، بیش از هزار دستگاه آفرود قرار است در لوت حرکت کند. در این‌باره بگویم که در سه روز اول فراخوان، نام‌نویسی‌ها از 750 خودرو تجاوز کرد و چون خودمان نمی‌خواستیم آمار از این بیش‌تر شود، ثبت‌نام را متوقف کردیم. حدودا همین 750 خودرو هستند که 90 درصدشان هم امکان ورود به عرصه‌ی بیابان را ندارند و ناچارند در آسفالت حرکت کنند یا رانندگان، پیاده مسیر را طی کنند». وی اظهار کرد: «برای آن 10 درصد که امکان حرکت در مسیر خاکی را دارند معمولا قبل از سفر، آموزش‌ها را انجام می‌دهیم و بیش از یک ماه است آموزش‌ها دارد از طریق تلگرام، برای شرکت‌کنندگان صورت می‌گیرد. از مسئولین استانی خواهش کردیم اگر نمی‌شود 100، 150 دستگاه وارد شوند که خوب این اتفاق نخواهد افتاد اما اگر می‌شود؛ هر تعداد از این خودروها را که مجازند با کمک راهنمای محلی در مسیرهای قبلا کوبیده شده راهنمایی کنند».
وی در پاسخ به پرسش یکی از حاضرین که گفت آمار مجاز ثبت‌نام‌ها را برچه اساس تعیین کرده‌اید؟ اظهار کرد: «استاندارد منطقه یا برد منطقه عدد بسیار پایین‌تری از این است که ما داریم اجرا می‌کنیم. در کل دنیا معمولا برای به‌دست آوردن داشته‌هایی، برخی اوقات، قوانین را کم‌تر می‌بینند. قصد ما ایجاد یک فستیوال در ایران است و این هم، نه اولین و نه آخرین است؛ اگر به تعامل سازنده‌ای برسیم».
وی گفت: «در دنیا، استاندارد فستیوال‌ها معمولا به حداقل رساندن آسیب‌هاست. بررسی فستیوال هم این‌طور است که یک گروه محیط زیستی و گروه اجرا کننده؛ کمیته‌ای را تشکیل می‌دهند و، یا محل برگزاری همایش را چند کیلومتر جابه‌جا می‌کنند یا شرایط برگزاری را به استانداردهایی نزدیک می‌کنند اما معمولا همه‌ی فستیوال‌ها ناقض حقوق محیط زیست نیستند».
در ادامه‌ی این نشست، یکی دیگر از حاضران خطاب به مسلمی گفت: «با این فستیوال دارید افراد را مستقیما وارد اکوسیستم می‌کنید و این حمله صورت می‌گیرد حالا چه فرقی دارد که، برچسب رعایت ملاحظات زیست محیطی به آن می‌زنید؟ آیا بهتر نیست مثل دیگر نقاط دنیا، این همه حجم به‌طور همزمان به بیابان نروند؟ ضمن این‌که برخی افراد برای یافتن آرامش به کویر می‌روند؛ این ازدحام با سکوتی که موردانتظار است در تناقض است. برای این مسئله، چه فکری کردید؟».
مسلمی در پاسخ گفت: «برگزارکنندگان این همایش 50 تا 100 میلیون تومان هزینه می‌کنند و هیچ درآمدی هم ندارند. ما را با تور اشتباه نگیرید. ما در راستای ترویج فرهنگ سفر و گردشگری و برای دیده شدن مناطق کم‌تر دیده شده داریم این همایش را برگزار می‌کنیم. طرح را به کانون اتومبیلرانی ارایه کردیم؛ یک حمایت ضمنی صورت گرفت که شوهایی در کشور برای دیده شدن این مناطق برگزار شود».
وی اظهار کرد: «چند عامل هم در این مسئله دخیل است؛ یکی، جامعه‌ی محلی با ورود توریست آموزش می‌بیند و توانمند می‌شود. یکی از فقیرترین مناطقی که در ایران وجود دارد از شهداد شروع می‌شود و به سمت نهبندان و زابل و زاهدان و خراسان جنوبی و بلوچستان می‌رود. در تهران، وقتی حرف از فقر می‌زنیم به این معناست که مثلا فرد گوشی موبایل نمی‌تواند بخرد اما در آن منطقه مردم به اندازه‌ی رزق و روزی روزانه گرفتاری دارند. کسانی می‌خواهند فقر واقعی را ببینند به این منطقه سفر کنند. ما معتقدیم در دهه‌ی آینده، گردشگری حل کننده‌ی بسیاری از مشکلات در دنیا خواهد بود؛ از سیاسی تا اقتصادی و بسیاری مسائل را با روش گردشگری می‌توان حل کرد یکی هم معیشت و فرهنگ جامعه‌ی مقصد است».
یکی دیگر از حاضران به‌طور مفصل توضیحاتی داد و گفت: «کمپ شهداد اصلا پروژه‌ی قابل دفاعی نیست و این آیا درست است بگوییم چون فلان‌جا منطقه را خراب کردند و دیگران هم می‌روند، پس ما هم می‌رویم؟ این‌که می‌گویید به شرکت‌کنندگان از طریق تلگرام آموزش می‌دهیم؛ ما هنوز درباره‌ی آموزش‌های کیفی در حوزه‌ی گردشگری نیاز به کار بسیار زیاد داریم تا به یک اجماع برسیم و مگر به همین سادگی است که تلگرامی آموزش داده شود؟ می‌گویید راهنمای محلی می‌‌گیریم؛ شهادت می‌دهم که هنوز ما چیزی به‌نام راهنمای محلی نداریم. در کمیته ملی آموزش داریم برای مبحث راهنمای محلی می‌جنگیم. می‌گویید فستیوال. به من بگویید کجای دنیا در منطقه‌ی حساس و ثبت جهانی فستیوال برگزار می‌کنند؟ از فقر افراد محلی حرف زدید؛ دلیل این فقر چیست و ما به‌ازای این شکل منفعت رساندن به آن‌ها چیست؟ آیا ما با چنین برنامه‌هایی، زخمی روی زخم آن‌ها اضافه نمی‌کنیم که کاروانی را ببینند که ون‌ها داخلش حمام دارد آیا دردش درمان یا سرخورده می‌شود؟ معیشت به چه قیمتی؟».
او افزود: «حدوث گردشگری پایدار یکسری مقدمات و یکسری موخرات دارد و این‌طور نیست با یک فراخوان بتوان به آن رسید. من مخالف این برنامه نیستم چون پاسخ به بحران‌های جدید در مورد زیستگاه‌ها «نه» نیست، موافق هم نیستم چون چگونگی اصلا رعایت نشده و این هم، مشکل برگزار کنندگان همایش نیست. آقای مسلمی همین که در این گفت‌وگو شرکت کرده نشان می‌دهد فرهیخته است. مسئله، جای دیگری است. چرا در بیابان‌های امارات چنین اتفاقاتی نمی‌افتد؟ چون در بیابان ما، هیچ چیز سر جایش نیست. بی‌قاعدگی حاکم است اما همه‌ی جاهایی که پیشرفت کرده‌اند، از این دوران بی‌قاعدگی گذشته‌اند. این‌قدر باید گندش دربیاید و آن‌قدر گز و تاغ بکنند و جوجه کباب درست کنند تا کار درست شود. در جامعه‌ی انسانی سابقه وجود دارد که تا چیزی به بحران نرسد، برای آن، چاره‌اندیشی نمی‌کنند! در دنیا، وقتی تور می‌فروشند میزان کربنی که شما به‌عنوان گردشگر وارد جو می‌کنید یا خارج می‌کنید را به شما می‌گویند. مگر به همین سادگی است». او سپس خطاب به مسلمی تصریح کرد: «ما هیچ ابایی نداریم به پای تو بیفتیم تا از خیر ما و این سرزمین ما بگذرید. راهش این نیست، جایش لوت نیست و رسمش این نیست. اما آقای مسلمی بیا دوتایی برویم به معاونت گردشگری؛ مطالبه کنیم که این لکنت موجود در مدیریت مقاصد گردشگری را برطرف کنند.
بیایید برویم پیش عده‌ای دیگر التماس کنیم که قاعده‌های درستی را تعریف کنند...».
مسملی هم پاسخ او را داد و گفت: «من محیط زیستی نیستم. چرا این‌ها را به من می‌گویید؟ من گردشگر هستم و حالا سوالم این است که از کجا باید این‌ها را استخراج کنم؟ قانونی وجود دارد که هر گردشگری فلان مدرک را بگیرد اجازه‌ی فعالیت دارد». او افزود: «آنچه گفتید به جامعه‌ی گردشگری ارتباط ندارد و این را بدانید، جامعه‌ی گردشگری ایران، در سردرگمی‌ای بدتر از محیط زیستی‌ها گرفتار است».
وی اظهار کرد: «این‌که گفتید کجای جهان چنین برنامه‌هایی اجرا می‌شود؟ در بیابان نوادا سال 2016 یک میلیون نفر در یک همایش شرکت کردند، این همایش‌ها در آریزونا اجرا شده اما این را هم بگویم که این، دلیلی نیست چون آن‌ها اجرا کردند ما هم اجرا کنیم و برعکس. کار خوب هم حتما نباید نمونه‌ی خارجی داشته باشیم. اما با تایید کل فرمایشات ایشان، به عنوان یک گردشگر می‌گویم این فرهنگ‌سازی که شما فرمودید را کدام واحد دارد انجام می‌دهد؟ من ولی دارم انجام می‌دهم و ادعا هم ندارم مطلوب‌ترین حالت جهانی است اما ادعا می‌کنم بیش از صدها نفر را به یک گردشگر کم‌آسیب‌تر تبدیل کرده‌ام».
وی افزود: «ما در فراخوان، فقط آفرود و کوله‌گردها را دعوت نکردیم، فعالان محیط زیستی را هم دعوت کرده‌ایم تا کارگروهی تشکیل دهیم . همین دغدغه‌ها را دنبال کنیم».
مسلمی اظهار کرد: «اگر هم فرض بر این است که؛ همایش ما لغو شود کسی آنجا نمی‌رود، خواهش می‌کنم با این فرضیه، منطقه را نابود نکنید چون حتما خواهند رفت. اگر هم فرض بر این است آموزش‌های تلگرامی ما مناسب نیست، خوب بیایید مکانش را به ما بگویید. شاید آموزش‌های ما آکادمیک نیست ولی به‌درد کسی که بنزین روی زمین می‌ریزد می‌خورد».
وی افزود: «در این برنامه‌هایی که ما اجرا می‌کنیم، خود جوانان کارگروه‌هایی را تشکیل می‌دهند و از دل همین جلسات، اعلامیه و اصول سفر اعلام می‌شود».
مسلمی در بخش دیگری از سخنان خود گفت: «برخی این سوال را مطرح می‌کنند که آیا وجود این همایش‌ها نیاز است؟ جامعه‌ی گردشگری با این همایش‌ها رشد را تجربه می‌کند؟ و چه دستاوردی دارد؟ همان‌طور که گفتم؛ در دنیا مشابه این برنامه‌ها وجود دارد آن هم با اعداد و ارقام نجومی. من نه دفاع می‌کنم و نه رد».
وی ادامه داد: «برخی بحث ثبت جهانی بودن را مطرح می‌کنند؛ اصلی‌ترین هدف یونسکو در حفاظت از آثار جهانی، حفاظت از دست دولت‌هاست که فکر نکنند اجازه‌ی تخریب آن اثر را دارند. آسیبی که گردشگر به محیط می‌زند در مقابل صنعت و ... قابل توجه نیست. آسیب عبور یک اتوبان از وسط لوت را با گردشگران مقایسه کنید. حالا چرا دولت‌ها صف کشیدند آثار را ثبت کنند آن هم وقتی که ثبت، دست‌شان را می‌بندد؟ یکی از بزرگ‌ترین آیتم‌ها گردشگری است و با این خودنمایی به گردشگران دنیا اعلام موجودیت می‌کنند. ثبت جهانی یکی از آیتم‌های دعوت گردشگر است».
وی به ثبت جهانی میدان نقش جهان اصفهان اشاره و اظهار کرد: «وضعیت این میدان را اکنون با 20 سال قبل مقایسه کنید. در این دوره، مردم بومی در اثر ورود گردشگر، آموزش دیدند که باید از آنجا حفاظت کنند و الان بزرگ‌ترین نگهبانان آنجا خود مردم هستند. درآمدزایی گردشگران، توانمندی‌ای ایجاد کرد که از منطقه حفاظت صورت گرفته است».
مسلمی تصریح کرد: «گردشگر و محیط زیست قابل تفکیک نیستند و اگر شیوه‌ی برخورد درست باشد به هم کمک می‌کنند».
به گزارش فردای‌کرمان، بنا به گفته‌ی رئیس پایگاه ثبت جهانی لوت؛ قرار است برگزارکنندگان این همایش، طرحی را ارایه کنند تا بررسی شود و با استانداردهای ثبت جهانی و زیست محیطی تطبیق داده و اگر تایید شد مجوز آن صادر شود.