فردای‌کرمان ـ گروه جامعه: جمعی از متخصصان حوزه های معماری، شهرسازی، جامعه‌شناسی و فعالان اجتماعی طی نامه‌ای سر گشاده خطاب به شهردار کرمان نسبت به اجرای بخش شرقی بلوار ۴۵ متری کوثر ابراز نگرانی کرده و نسبت به تبعات آن هشدار دادند.
در بخشی از این نامه با اشاره به اینکه بخش شرقی این بلوار می‌تواند تبدیل به خانمان‌براندازترین مداخله‌ای شود که در چند دهۀ اخیر در شهر کرمان صورت گرفته است، از شهردار کرمان خواسته شده که اجرای طرح جامع شهرسازی در محدودۀ میدان کوثر شهر کرمان متوقف شود.
گفتنی است خبر ساماندهی ترافیکی میدان کوثر اواسط مهر ماه امسال بود که از سوی محسن تویسرکانی شهردار کرمان اعلام شد. او درباره جزئیات این طرح چیزی نگفت. پس از این، سید محمد موسوی عضو شورای ترافیک استان و شورای شهر کرمان در گفت و گو با رسانه فردای‌کرمان توضیح داد که منظور از ساماندهی ترافیکی میدان کوثر، تغییر در ساختار این میدان برای بازگشایی مسیر بلوار ۴۵ متری است.
شهردار کرمان اواسط آبان‌ماه به رسانۀ فردای‌کرمان گفت که کارشناسان در حال بررسی ابعاد این موضوع هستند و اگر به نتیجه برسند که این طرح باید اجرا شود، حتما این اقدام را انجام خواهند داد.
حال این نامۀ سرگشاده نشان می‌دهد که بسیاری از متخصصان کرمان بابت تبعات این طرح و فرایندها و رویکردهایی که منتج به چنین طرح‌هایی می‌شود نگران‌اند.
متن کامل این نامه به همراه اسامی امضاکنندگان که یک نسخۀ آن در اختیار فردای کرمان قرار گرفته است را در ادامه می‌خوانید.
«شهردار محترم کرمان جناب آقای محسن تویسرکانی
با سلام و عرض احترام؛ این نامۀ سرگشاده توسط جمعی از متخصصان حوزه‌های معماری، شهرسازی، جامعه‌شناسی و فعالان اجتماعی در پی بالاگرفتن نگرانی‌ها از مداخلات احتمالی در میدان کوثر شهر کرمان و پاره‌ای مسائل تخصصی پیرامون آن نگارش شده است.
بنا به دلایل ذکر شده در ذیل این نامه از جنابعالی درخواست داریم اجرای طرح جامع شهرسازی در محدودۀ میدان کوثر شهر کرمان متوقف شود. وضعیت کنونی میدان هم البته مورد تأیید نیست، میدان نیازمند مداخله است، اما هر نوع تصمیمی باید منوط به درنظرگرفتن تمام جوانب شهرشناختی، معماری و جامعه‌شناختی از جمله ملاحظات آمده در همین نامه باشد. درخواست‌های دیگری نیز در خلال بند‌های این نامه آمده که جمع متخصص و دانشگاهی امضاکننده انتظار دارد مورد توجه مدیریت شهر کرمان قرار گیرد.
۱) مداخلات کالبدی در شهر در واقع نوعی سیاست‌ورزی شهری هستند که باید با اهداف روشن و با سنجشِ حتی‌المقدور نتایج به کار گرفته شود. مدیریت انفعالی شهر به‌خصوص در موضوع ترافیک، یعنی مداخلات کالبدی نقطه‌ای در هر مکانی که تراکم خودرو شکل می‌گیرد، باید تغییر کند. در دو دهۀ اخیر تمرکز فراوانی صرف حل مسئلۀ ترافیک غرب به شرق یعنی ترافیک تازه شکل‌گرفته حاصل از توسعۀ ساخت‌وساز مسکونی در بخش نو الحاق غربی شده است. تلاش برای تکمیل رینگ پیرامونی شهر، احداث چندین تقاطع غیرهمسطح، تلاش برای باز کردن ۴۵ متری کوثر (بلوار سپهبد شهید سلیمانی) و سایر اقداماتی از این‌دست، در واقع مسیر بارگذاری مسکونی شهر کرمان را علی‌رغم ظرفیت‌های مناسب شرق و مرکز شهر، به سمت غرب هدایت کرده است. ترافیک سنگین و دسترسی نامناسب زمین‌های الحاق شدۀ غربی می‌توانست به مانع جدی برای بارگذاری آپارتمان‌نشینی در غرب شهر تبدیل و سبب تغییر رفتار و تمایل شهروندان به سکونت و به تبع آن سرمایه‌گذاری و ساخت‌وساز در بخش‌های میانی و شرقی شهر شود. در دوره‌هایی سختی دسترسی از غرب به بخش خدماتی مرکزی شهر، محرک نوسازی بخش‌هایی از بافت میانی شد. جدا از پرداختن به جزئیات یا جدل در مصادیق هدف تأکید بر این مهم است که مداخلات شهری از جمله و به‌خصوص موضوعات ترافیکی باید از حالت منفعلانه خارج و ابزارهایی برای تحقق سیاست‌های مثبت و توازن‌دهنده به شهر باشد.
۲) تمرکز چند دهه‌ای بر مسائل زمین‌ها و ساکنان غرب شهر با اولویت موضوع ترافیک سواره، در عمل باعث رشد و بارگذاری مسکونی متراکم در این بخش‌ها شده است. در حالی که بخش خدماتی و اداری و حتی بخش عمدۀ فضاهای شهری در بافت مرکزی و شرقی و در مسافت‌هایی چند ده کیلومتری از بخش‌های نوالحاق قرار گرفته است. این تفکیک میان سکونت و خدمات باعث آسیب به سازمان فضایی شهر شده و انبوهی از سفرهای طولانی و زمان‌بر را به گروه بزرگی از شهروندان تحمیل کرده است. همچنین هجوم خودروهای ساکنان بخش‌های غربی برای دسترسی به مرکز خدماتی شهر یکی از دلایل اصلی شکل‌گیری ترافیک ساکن و معضل پارک خودرو در بیش از ۲۰۰۰ هکتار از بافت مرکزی شهر است که از آن می‌توان به معضل و تهدید اصلی ترافیک و تردد در کرمان تعبیر کرد.
۳) بلوار ۴۵ متری ۱۶ کیلومتری کوثر بخش مهم دیگری از دغدغۀ امضاکنندگان این نامه است که از جمله موضوع میدان کوثر در دل مسائل آن قرار دارد. از منظر نگارندگان معبر مذکور را می‌توان به دو بخش غربی و شرقی بر مبنای تقاطع غیرهمسطح کوثر تقسیم کرد. بخش غربی، علی‌رغم انتقاداتی که وجود دارد، موضوع این نامۀ سرگشاده نیست. اما بخش شرقی یعنی از روگذر کوثر به سمت شرق که احداثش نیازمند تخریب گسترده و باز کردن آن از میان بافت فشردۀ شهر است، می‌تواند تبدیل به خانمان‌براندازترین مداخله‌ای شود که در چند دهۀ اخیر در شهر کرمان صورت‌گرفته است.
بخش غربیِ معبرِ مذکور ترافیک را از بخش‌های توسعۀ غربی شهر به بزرگراه پیرامونی منتقل می‌کند و از طریق این بزرگراه امکان دسترسی سواره به بخش‌های مرکزی و شرقی برای ساکنان رو به رشد بخش غربی فراهم می‌شود، اما در احداث بخش شرقی مسئله به‌مراتب بغرنج است. بخش شرقی ۴۵ متری کوثر علی‌رغم اینکه بنا به دلایل مختلف مالی و حقوقی امکان تحقق کمی دارد، در صورت تحقق هم هیچ تأثیر شایانی بر ارتقا کیفیت عبورومرور نخواهد داشت و تبدیل‌شدنش به یک شریانی ترافیکی عمدۀ شرقی‌ـ‌غربی افسانه‌ای بیش نیست.
ساخت‌وسازهای با تراکم بالا در جدارۀ این معبر، که شمایی از آن را در بخش کوچک تازه احداث شدۀ منتهی به انتهای خیابان امام‌جمعه قابل مشاهده است، تقاطع‌های متعدد با معابر شمالی ـ جنوبی، تداخل‌های فراوان با دسترسی‌های محلی، در عمل امکان ایفای نقش یک تندراه شهری، مشابه آنچه در اتوبان همت تهران شاهد هستیم، را می‌گیرد. اما تا دلتان بخواهد آسیب و چالش برای شهر و حیات شهروندی ایجاد می‌کند.
درخواست جمعِ متخصص نگارندۀ این نامه تجدید اساسی در مبنا و به تبع آن تجدیدنظر در این بخش از طرح جامع و لغو احداث بخش غربی معبر مذکور و خارج‌کردن زمین‌های این پروژه از انجماد و موانع قانونی نوسازی است. بزرگراه شمالی که به شکلی و تا حدودی موازی، هم جهت و نزدیک این معبر است، نقش مورد نظر یعنی جابه‌جایی خودرو سواره در جهت غرب ـ شرق را به دوش خواهد کشید.
۴) این ایده که شهر هر چه معبر داشته باشد بهتر است، از اساس نادرست است و شهر کرمان تا به مرحلۀ تثبیت معابر و ترک مداخلۀ عمده در معابر نرسد، وارد دوران رشد مدنی، توسعه و انسان‌مداری نخواهد شد.
۵) نگارندگان به همین وسیله و به بهانۀ مناقشۀ ترافیکی مورد بحث همچنین نگرانی خود را از سرنوشت تهیۀ طرح جامع ترافیک در دست تهیه ابراز می‌دارد. مبنای این دغدغه تاریخ تهیه و اجرای این طرح‌ها در شهر کرمان و روشن نبودن یا لااقل بی‌اطلاعی اهل‌فن از مبانی و چشم‌اندازهای طرحِ در حال تهیه است. لازم است قبل از ورود به فاز مهندسی و فنی، مبانی و چشم‌اندازهای طرح جامع ترافیک، که بیشتر مباحثی شهرشناختی و جامعه‌شناختی هستند، در معرض اطلاع عموم و داوری متخصصان و شهرشناسان کرمان قرار بگیرد و بعد از مناقشات و مباحثۀ کافی بر مبانی و چشم‌انداز، وارد فاز فنی شود. بی‌شک طرح جامع ترافیکی که ادامۀ کلان‌ْروایت‌ها و استراتژی‌های حاکم بر گفتمان رایج حمل‌ونقل و ترافیک شهر کرمان باشد، نمی‌تواند منظری از امید به بهبود ترافیک کرمان و از آن مهم‌تر ارتقا شهریت شهر کرمان باشد.
۶) و اما در موضوع خاص میدان کوثر فضای سبز شکل‌گرفته در میدان برای اقلیمی مانند کرمان یک سرمایه محسوب می‌شود. در سال‌های اخیر شاهد آن هستیم که تا چه اندازه در شکل‌دادن به پهنه‌های سبز شهری و نگهداری از بخش‌های موجود ناتوان بوده‌ایم. پهنه‌های سبز به‌قدری برای شهر کرمان به‌خصوص بخش غربی منحصربه‌فرد و کمیاب هستند که رواست تا حفاظت از آن‌ها مبنای تغییر در هر نوع مداخله و پروژۀ شهری باشد.
۷) میدان کوثر نقش مهمی در سیمای شهر کرمان یا همان تصویر ذهنی شهروندان از شهر دارد و این نقش مثبت، تعلق‌ساز و علقه‌آفرین است، شهروندانْ شهر یا لااقل آن محدوده از شهر را با این میدان به‌خاطر می‌آورند و بر خوانایی شهر و ساختن چهره‌ای مثبت از کرمان در ذهن شهروندان و مهمانان تأثیر زیادی دارد.
۸) میدان کوثر این اقبال را یافته تا بخشی از خاطرۀ جمعی شهروندان کرمانی باشد و با سلسله‌ای از رویدادهای اجتماعی پیوند خورده است. اقبال شکل‌گیری فضاهای شهری مانند میدان کوثر با وجود اینکه بسیار برای حیات و بالیدن یک شهر ضروری است، پدیده‌ای نیست که مکرر رخ بدهد، به همین دلیل باید در حراست آن کوشید. نسخۀ جدید برای طراحی میدان کوثر باید شامل تشویق مکث، حضور پیاده و تشویق زندگی فضای عمومی باشد. تغییر کالبد به نفع سیطرۀ بیشتر خودروی سواره خلاف عقلانیت مدنی و اصول و قواعد شهرسازی و معماری است.
۹) از منظر ترافیکی این میدان به‌مانند فیلتری برای اتصال بخش غربی ۴۵ متری کوثر که قابلیت حرکت خودرو با سرعت‌های بالاتر را فراهم می‌کند، به معابر بافت شهری و خیابان‌های آن محدوده را دارد که سرشار از حیات اجتماعی است و جداره‌هایی به‌شدت فعال دارد و بر خلاف بخش غربی ۴۵ متری کوثر، دسترسی در اولویت بر جابه‌جایی قرار دارد.
میدان و کندی حرکت حاصل از آن مانعی ذهنی در رفتارِ انتخاب مسیرِ شهروندان ایجاد می‌کند و آن‌ها را تشویق می‌کند تا در تقاطع غیرهمسطح کوثر مسیرِ جایگزینِ بزرگراه را انتخاب کنند و مسیر میدان کوثر تنها برای دسترسی به همان محدودۀ میدان انتخاب شود. هر نوع تغییر هندسه و مبلمان میدان به نفع تسریع حرکت سواره، باعث ورود خودروها با سرعت‌های بالا به بافت شهری شده و خطرات ایمنی بسیاری به بار خواهد آورد.
بخش غربی ۴۵ متری کوثر، و معابر شرقی، جنوبی و شمالی میدان کوثر دارای دو ماهیت کاملاً متفاوت هستند که میدان نقش واسطه‌گری و تبادل را انجام می‌دهد. حذف این فیلتر باعث تداخل و اغتشاش در نقش‌ها و به تبع آن افزوده‌شدن بر مشکلات ایمنی و عملکردی است.
۱۰) به جهت افزایش نظم عبور و مرور خودرو و تسهیل دسترسی ایمن پیاده به فضای سبز میدان و تسهیل گردش آزاد پیاده در اطراف میدان، استقرار چراغ راهنما بر مبادی ورودی میدان و با حداقل مداخلۀ کالبدی می‌تواند راه‌حل موقتی و مناسب تا مطالعات و طراحی انسان‌مداری برای میدان تدارک دیده شود.
*اسامی امضاکنندگان نامه:
ـ محمد ایرانمنش، دکترای معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان
ـ سیامک زندرضوی، دکترای جامعه‌شناسی، عضو هیئت علمی دانشگاه شهید باهنر کرمان
ـ مجید رفعتی، دکترای فلسفه هنر، عضو هیئت علمی گروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی کرمان
ـ آژنگ بقایی، دکترای معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان
ـ عماد رضایی، کارشناسی ارشد معماری، عضو کمیسیون معماری نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ مژگان پیرایش، دکترای معماری، عضو هیات علمی دانشگاه آزاد کرمان، عضو هیات مدیره سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ افشین محمودی، کارشناسی ارشد معماری، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور عرش
ـ علیرضا تقی‌زاده، کارشناسی ارشد معماری، مدیرعامل شرکت خنیای آفرینش خیال، عضو خانه فن‌آور معماری کرمان
ـ منصور نیک‌پور، دکترای معماری، مدیرگروه معماری دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمان
ـ محمدعلی سیستانی، دکترای معماری، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی کرمان
ـ حمید جلالی، کارشناسی ارشد معماری، مدیرعامل شرکت مهندسین مشاور عرصه‌نگار
ـ مصطفی موحدی‌نیا، دکترای معماری، رئیس بخش معماری دانشگاه شهید باهنر کرمان
ـ رضا ناصری، دکترای معماری، مدرس دانشگاه
ـ فرنوش حمیدپور، دکترای جامعه‌شناسی، مدیرعامل موسسه جامعه‌نگاران برنا
ـ یاسر موسی‌پور، دکترای معماری
ـ کیمیا سعیدی، کارشناس مرمت بناهای تاریخی، هم‌بنیان‌گذار گروه معماری درشوند فکر
ـ نسرین محمدی، دکترای شهرسازی
ـ آنا کاویانی، دکترای شهرسازی
ـ پونه حسینی، دکترای معماری
ـ محسن ایلاقی، دکترای معماری، رئیس کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ میترا قربی، دکترای شهرسازی، نایب رئیس کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ مصطفی دارابی‌نژاد، کارشناسی ارشد طراحی شهری، عضو کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ رامین نوحی، کارشناسی ارشد برنامه ریزی شهری، دبیر کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ حانیه سالاری‌نژاد، کارشناسی ارشد شهرسازی، عضو کمیسیون تخصصی شهرسازی سازمان نظام مهندسی ساختمان استان کرمان
ـ سعید زندوکیلی، دکترای شهرسازی
ـ احسان انجم‌شعاع، دکترای شهرسازی
ـ علی انجم‌شعاع، دکترای شهرسازی
ـ میلاد اسماعیلیان، دکترای شهرسازی
ـ زهرا قاسم‌‌زاده، دکترای جامعه‌شناسی
ـ امید ابراهیمی، کارشناس مرمت بناهای تاریخی و مدیرعامل انجمن دیده‌بانان میراث و تمدن کارمانیا
* رونوشت:
ـ ریاست و اعضای محترم شورای اسلامی شهر کرمان
ـ معاونت محترم عمرانی استانداری کرمان
ـ مدیرکل محترم راه و شهرسازی استان کرمان / الف
نظر خود را بنویسید