فردای‌کرمان - سورج یاسایی*: کرمان در مسیر توسعه، مانند بسیاری از شهرهای دیگر ایران، با چالش‌هایی روبه‌رو است که تنها با سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌های فیزیکی و اقتصادی قابل‌حل نیستند. اخیراً در پایان رویداد کرمان ۲۰۳۰ - ۵۰۰ نفر از فعالان حوزه‌های مهندسی و اقتصادی بیانیه‌ای ارائه کردند که در آن پیشنهادهایی برای آیندۀ این شهر مطرح شده است. فارغ از فاصلۀ بسیار بعید رویاهایی که به‌عنوان بستۀ پیشنهادی منتشر شد با واقعیت موجود شهر کرمان، آنچه بیش از هر چیز قابل نقد است، نگاه متولیان و صاحبنظران این رویداد به مقولۀ توسعۀ شهری است.
بدون شک غیبت فعالان فرهنگی و نادیده گرفتن نقش فرهنگ و هویت فرهنگی و اجتماعی در فرآیند توسعه، نشان‌دهندۀ یک مشکل بنیادین است.
توسعۀ یک شهر صرفاً در قالب افزایش زیرساخت‌های فیزیکی و پروژه‌های اقتصادی محقق نمی‌شود. توسعه‌ای که متکی بر فرهنگ، تاریخ و سبک زندگی مردم یک منطقه نباشد، در بلندمدت دچار عدم توازن خواهد شد.
در بیانیۀ ۵۰۰ فعال اقتصادی و مهندسی، همچنان نگاه تک‌بعدی به مسائل وجود دارد. در حالی که توسعۀ پایدار، نیازمند ترکیب هماهنگ ابعاد مختلف اقتصادی، فرهنگی، اجتماعی و زیست‌محیطی است. فرهنگ، فقط یک عنصر جانبی در توسعه نیست؛ بلکه بستری است که همۀ تصمیمات اقتصادی و عمرانی باید در آن تعریف شود. بدون در نظر گرفتن هویت فرهنگی، هرگونه سرمایه‌گذاری در زیرساخت‌ها می‌تواند به توسعه‌ای ناپایدار و حتی ناکارآمد منجر شود.
فرض کنیم که همۀ پیشنهادهای این ۵۰۰ نفر، به‌طور کامل و بدون هیچ مانعی، در همین لحظه اجرا شود. آیا کرمان به یک شهر توسعه‌یافته، با رونق اقتصادی و گردشگری پایدار تبدیل خواهد شد؟ پاسخ منفی است. توسعه یک پدیدۀ ایستا و وابسته به زیرساخت‌های فیزیکی نیست، بلکه یک فرآیند پویا است که تحت تأثیر متغیرهای متعددی قرار دارد. برای مثال، داشتن یک هتل ۶۰۰ تخت‌خوابه و یک فرودگاه بین‌المللی بزرگ، به‌خودی‌خود تضمینی برای رونق گردشگری نیست. اگر تعریف صنعت گردشگری در کرمان (و ایران) هنوز به‌درستی صورت نگرفته باشد، اگر زیرساخت‌های قانونی و حمایتی برای سرمایه‌گذاری وجود نداشته باشد، اگر تعاملات بین‌المللی برای جذب گردشگر خارجی شکل نگیرد، این زیرساخت‌ها در نهایت بلااستفاده یا کم‌بازده خواهند ماند.
نمونه‌ای از این مسئله را در ماجرای یکی از مدیران توتال می‌بینیم که برای سرمایه‌گذاری به ایران دعوت شد، اما برخوردی که با او صورت گرفت، باعث شد که این فرصت از بین برود. وقتی فرآیندهای اداری و نگرش مدیریتی به سرمایه‌گذاری مشکل دارد، حتی اگر بهترین زیرساخت‌ها را هم داشته باشیم، نتیجه‌ای حاصل نخواهد شد.
برای درک بهتر تأثیر فرهنگ بر توسعۀ اقتصادی، می‌توان نگاهی به جشنواره موسیقی نواحی کرمان داشت. این جشنواره که تا سال ۱۳۹۸ به مدت دوازده دوره برگزار شد، بواسطۀ پرداختن به موسیقی اقوام کشور، آن‌چنان جذاب بود که در سال ۱۳۹۸ تمام هتل‌ها و اقامتگاه‌های کرمان تا دو هفته پس از پایان رویداد، پر بودند. این نشان می‌دهد که یک رویداد فرهنگی واقعی می‌تواند اثرگذاری اقتصادی قابل‌توجهی داشته باشد. اما متأسفانه نگاه مدیران، نگاهی سطحی و کوتاه‌مدت است. آن‌ها صرفاً به هزینه‌های مالی یک جشنواره توجه می‌کنند و به‌جای اینکه ارزش‌آفرینی یک رویداد را درک کنند، به دنبال این هستند که با همان بودجه، چند رویداد دیگر برگزار کنند. اما مسئله اینجاست که ارزش یک رویداد فرهنگی، تنها به میزان هزینۀ آن خلاصه نمی‌شود. جشنواره‌ای مانند موسیقی نواحی، علاوه بر رونق گردشگری، به هویت‌بخشی فرهنگی شهر، تعاملات اجتماعی و حتی جذب سرمایه‌گذاری در حوزه‌های مختلف کمک می‌کند.
برای رسیدن به رویاهامان برای کرمانِ فردا آنچه باید اصلاح شود، نگرش مدیران و سیاست‌گذاران است. تا زمانی که توسعه به‌عنوان یک فرآیند چندبعدی درک نشود و نگاه‌های مدیریتی صرفاً به عدد و رقم محدود بماند، کرمان (و بسیاری از شهرهای دیگر ایران) از توسعۀ پایدار و واقعی بازخواهند ماند.
کرمان می‌تواند به یک شهر پیشرو در گردشگری، اقتصاد و فرهنگ تبدیل شود، اما تنها در صورتی که توسعۀ آن نه صرفاً در قالب پروژه‌های عمرانی، بلکه در چارچوب یک نگرش جامع و انسانی دیده شود.
در شرایط اقتصادی این روزهای کشور، سقوط ارزش پول ملی و تورم افسارگسیخته، اساساً پرداختن به موضوع توسعۀ شهری و تبیین پیشنهادهایی برای رسیدن به کرمان توسعه‌یافته، در بهترین حالت، رویاپردازی و خیالبافی جذابی برای چند لحظه فرار از واقعیت موجود است
* نوازنده، آهنگساز و مدرس موسیقی
نظر خود را بنویسید