نسخه‌های کمیاب قرآن در گنجینه شاه نعمت‌الله ولی ماهان

گروه جامعه ـ موزه شاه نعمت‌الله ولی که در مجموعه‌ی آرامگاهی ماهان قرار دارد، نسخه‌هایی ارزشمند از قرآن‌های قدیمی را در خود دارد که علیرضا هاشمی‌نژاد؛ استاد دانشگاه و پژوهشگر خوشنویسی درباره‌ی آن مطالعاتی انجام داده است. هاشمی‌نژاد در جریان برگزاری کارگاه کمیته حافظه جهانی یونسکو در کرمان درباره‌ی بخشی از یافته‌های مطالعات خود و معرفی برخی از شاخص‌ترین نسخه‌های این گنجینه توضیحاتی داد و تاکید کرد که باید این نسخه‌های ارزشمند در کشور و در دنیا معرفی شود.
به گزارش خبرنگار فردای‌کرمان، وی با بیان این‌که از کلیت این مجموعه در سال‌های گذشته خبر داشتیم، اظهار کرد: «ولی پس از مدت‌ها زحمت و تلاش بود که موفق شدیم به گنجینه‌ی ماهان دسترسی پیدا کنیم و از قرآن‌هایی که از قرن پنجم تا سیزدهم در این گنجینه وجود دارد تصویر تهیه کنیم».
وی افزود: «اهمیت این مجموعه نه به تعداد آن، بلکه به کیفیت و نوع این نسخه‌هاست؛ چرا که از نظر کیفیت و نوع نسخه‌هایی که در این مجموعه وجود دارد به‌جرات می‌توانم بگویم بعد از نسخه‌های آستان قدس رضوی و موزه ملی ایران در کشور بی‌نظیر است و یکی، دو نسخه هم در این گنجینه وجود دارد که می‌توانیم آن را در سطح دنیا معرفی کنیم کما اینکه برخی از مجلدهای این نسخه، همین الان به‌عنوان نمونه‌های بسیار کمیاب در مجموعه‌هایی از جمله مجموعه‌ی خلیلی و آستان قدس معرفی شده‌اند که ما تعداد زیادی از این مجموعه را در کرمان داریم».
وی سپس با بیان این‌که یک گروه در حال مطالعه روی این مجموعه هستند، گفت: «آقای دکتر کریمی‌نیا روی قرائات و مباحث قرآن‌های اولیه و بنده روی نسخه‌ها و خط آن و آقای معتقدی هم در زمینه‌ی تزئینات و آرایه‌های نسخه‌ها کار می‌کنیم».
هاشمی‌نژاد سپس نسخه‌ای را نشان داد که انواع قرائات کهن در آن وجود دارد و با معرفی آن به‌عنوان یک نسخه‌ی بسیار ویژه و کم‌نظیر از نظر خط و قدمت و قرائات اظهار کرد: «شاید این نسخه در حد ثبت جهانی نباشد ولی برای ثبت ملی قطعا از نسخه‌های بی‌نظیر است».
وی اوراق دیگری از این نسخه را نیز نشان داد و افزود: «متاسفانه این نسخه‌ها در وضعیت مناسبی در آستانه‌ی شاه نعمت‌الله ولی نگهداری نمی‌شدند و اداره اوقاف هم نظارت دقیقی بر آن نداشته است. ولی خوشبختانه چون رطوبت و دما در کرمان طوری است که شرایط بدی برای نسخه‌ها ایجاد نکرده، نسخه‌ها آسیب جدی ندیده‌اند ولی نیاز به مرمت و معرفی دارند؛ چون برخی از این نسخه‌ها هم در قرائت و هم در خط و هم از نظر هنری می‌توانند بعضی از مناسبات را تغییر می‌دهند و تا این حد برخی از این نسخه‌ها اهمیت دارد».
وی با نمایش تصاویر دیگری با بیان این‌که برخی از این نسخه‌ها نمونه‌های خیلی کمیابی هستند، ادامه داد: «من احتمال می‌دهم این مجموعه‌ای است که در قبه‌سبز بوده است. چون برخی از آن، قرآن‌های ایلخانی هستند و ما می‌دانیم در دوران اولجایتو تعدادی قرآن سفارش داده می‌شود که کم‌نظیر هستند. برخی مجلدات آن پخش شده و احتمالا برخی از آن‌ها به کرمان آمده که بعدا هم به ماهان منتقل شده است».
هاشمی‌نژاد در ادامه، نسخه‌ای دیگر را نشان داد که از طرف ترکان‌خاتون وقف قبه‌سبز شده است و وقف‌نامه‌ای به تاریخ 670 هجری قمری دارد و در این‌باره گفت: «اما خود نسخه از نظر کیفیت خط و نوع آرایه‌ها و سبک‌شناسی شاید مربوط به 70 یا 80 سال قبل از آن باشد البته در سال 85 مقاله‌ی مفصلی درباره‌ی آن نوشتم و قابلیت ثبت جهانی شدن هم دارد».
وی همچنین، تصویری از یکی دیگر از نسخه‌های گنجینه‌ی شاه نعمت‌الله ولی را نشان حضار داد و گفت که این نسخه، کاملا با طلا نوشته شده است و در دنیا به اسم «علوی حسینی» که از خوشنویسان زمان اولجایتو بوده شناخته شده است. یک نسخه از این نمونه، در ماهان و یکی در آستان قدس و دیگری در چستربیتی است. این نسخه‌های آقای علوی حسینی در دنیا بسیار شناخته شده است و ما وقتی دیدیم یک نسخه کامل از این خوشنویس اینجا وجود دارد دچار حیرت شدیم ولی این گنجینه آرام و ساکت آنجا قرار گرفته و کسی از آن خبر ندارد».
هاشمی‌نژاد تصریح کرد: «این نسخه، از نظر تذهیب و خط و به‌ویژه هنر نوشتن آن با طلا یک شاهکار است و از نسخه‌های مهم این دوره به‌‌حساب می‌آید».
وی در ادامه، تصویر نسخه‌ی دیگری مربوط به قرن نهم را نمایش داد و گفت: «این نسخه از لحاظ آرایه و خوشنویسی کم‌نظیر است و از نظر کیفیت خط، نمونه‌ای مشابه آن را خیلی کم داریم. وقف‌نامه‌ی آن تاریخ 839 هجری دارد ولی نسخه قطعا مربوط به قبل از این تاریخ است».
هاشمی‌نژاد نسخه‌ی دیگری که تعدادی از اوراق آن باقی‌مانده را نشان داد و افزود: «این نسخه، از پرکارترین و ویژه‌ترین نسخه‌های دوره‌ی ایلخانی و خط آن در حد شاهکار و در حد خط سهروردی است که احتمالا اگر کار خود او نباشد از هم‌دوره‌های احمدبن سهروردی آن را نوشته و نسخه‌ای خیلی ویژه است».